Хусанти ютйăхсен вĕрентевçисен семинарийĕ

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Хусанти ютйăхсен вĕрентевçисен семинарийĕ, Хусанти вĕрентевçĕсен семинарийĕ (1884-мĕш çултан пуçласа)
Никĕсленĕ 1872
Хупнă паллă мар
Директор Ильминский Николай Иванович
Тĕс Вĕрнетевçĕсен вăтам пĕлӳ паракан шкуле
Адрес Хусан хули

Хусанти ютйăхсен вĕрентевçисен семинарийĕИльминский Николай Иванович тăрăшнипе 1872-мĕш çулта Хусан хулинче уçнă вĕрентевçĕсем хатĕрлекен шкул. 1884-мĕш çултан "ютйăхсен" теме пăрахнă, анчах та вăл пурпĕрех вырăс мар шкулсем валли вырăс мар ачасенченех вĕрентевçĕсем хатĕрлес енĕпе специализациленнĕ.

Ильминский Николай Иванович

Кунçул[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Умистори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Умистори тесе Хусанти крешшĕн-тутар тĕп шкулĕн ĕçĕ-хĕлне шутлама пулать. Вăл 1863-мĕш çултанпа ĕçленĕ. Калас пулать, малтанхи вăхăтра, хăйĕн çурчĕ пуличчен, Крешшĕн-тутар тĕп шкулĕ тата Ютйăхсен семинарийĕ пĕр тĕлтех ĕçленĕ.

Малалли истори[1][тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хысна шучĕпе вĕрентме палăртнă вĕренекенсен шучĕ — 240, вĕсенчен çурринчен кая мар вырăссем, ыттисем — тĕне кĕне ютйăхсем (тутарсем, чăвашсем, çармăссем т.ыт.те). Хысна шучĕпе вĕренкенсемсĕр пуçне тата тĕрлĕрен йĕркелĕмсен стипендиачĕсем тата уйрăм çынсем те пулнă. Вĕрентÿ тăршшĕ — виçĕ çул. 1977-мĕш çултанпа хатĕрлев класĕсем (кашни çул 30 çын) уçнă. Семинарие хысна шучĕпе пĕтерекенсем кайран уписаттĕлнĕ 6 çул янă вырăнта ĕçленĕ.

Çавăн пекех семинари çумĕнче, пĕр вăхăтран пуçласа, чăвашсем, мордавасем (те ирçе, те мăкшă — паллă мар), çармăссем, удмуртсем валли пуçламăш шкулсем йĕркелесе янă — штат тăрăх, кашни халăх енчен 15 вĕренекен.

1894-мĕш çулхи октябрĕн 26-мĕшĕнчен, Тÿре-Шара хушавĕпе, вырăс тата вырăс мар вĕренекенсен пропорцине çĕнĕлле йĕркеленĕ: вырăссем пĕррре виççемĕш (1/3), вырăс маррисем — иккĕ виççĕмĕш (2/3) чухлĕ.

Мĕнпурĕ, 1875-1918-мĕш çулсенче, семинарин куçум уйрăмĕнчен 186 (çĕр сакăрвун улттă) арçын чăваш вĕренсе тухнă. Çав вăхăтрах эстерн шучĕпе вĕренсе тухнă чăвашсен йышĕ — 1000 (пин) çын — арçынсем те, хĕрарăмсем те.

Никанор (Каменский)
Ашмарин Николай Иванович
Никольский Николай Васильевич
Даниил Филимонов, Хусанти ютйăхсен вĕрентевçисен семинарине чи малтан пĕтернĕ чăвашсенчен пĕри
Илле Тăхти, 1903-1908-мĕш çулсенче Хусанти вĕрентевçĕсен семинарийĕнче ăс пухнă

Шкулпа çыхăннă уйрăм харкамлăхсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вĕрентекенсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вĕренекенсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Филимонов Даниил Филимонович, Хусанти ютйăхсен вĕрентевçисен семинарине чи малтан (1875) пĕтернĕ чăвашсенчен пĕри
  • Александров Николай Александрович (1880-мĕш çулта пĕтернĕ)
  • Илле Тăхти, 1903-1908-мĕш çулсенче Хусанти вĕрентевçĕсен семинарийĕнче ăс пухнă
  • Ирçесемпе мăкшăсенчен тухнă çутĕç тата культура çыннисем: М. Е. Евсевьев, И. Я. Бондяков, З. Ф. Дорофеев, Л. П. Кирюков, М. И. Наумкин, И. Ф. Прокаев, Е. В. Скобелев
  • Ирçесемпе мăкшăсенчен тухнă сăваплăхçăсем: Ф. К. Садков, Ф. К. Стрелков

Ытти çынсем:

Семинарин тĕллевĕпе чаплăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

В.П.Киржаева калани[2]:

Гильманов Д.Ш., Корнилова И.В., Магсумов Т.А. калани[3]:

« Как известно, с историей Казанской учительской семинарии непосредственно связана педагогическая деятельность первых ее руководителей Н.И. Ильминского и его приемного сына Н.А. Бобровникова (шурин чувашского педагога И.П. Яковлева; с 1906 г. попечитель Оренбургского учебного округа). Благодаря усилиям этих видных педагогов, а также вследствие неуклонного втягивания нерусских народов края в капиталистические отношения, разрушения их национальной ограниченности происходило быстрое увеличение числа «инородческих школ», особенно в конце XIX в. »

Р.Р. Исхаков калани[4]:

Çав. пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Соловьёв И. Самарти чăваш шкулĕ. —Листовка.Гублит № 3925, 11 декабря 1825 г. Тираж 1000 экз». Самара, тип. № 1 им. т. Маги «Полиграфа, ома» ул. Венцека и Галактион,
  • Демидов В. Вăл чăн-чăн коммунист пулнă. // Тăван Атăл журнал, 1987, 6№ (июнь) — С.57-59. (И.В.Соловьёв тата унăн ĕç-хĕлĕпе кунçулĕ çинчен çырнă хайлав).
  • Паймен, Влас. Самар чăвашĕсем. (ку хайлав темиçе хут та тĕрлĕ çĕрте тата тĕрлĕ вăхăтра пичетленсе тухнă).
  • СОРОЧАЙКИН, АНДРЕЙ НИКОНОВИЧ. ДИАСПОРА АВЕРКИНСКО-ИБРЯЙКИНСКИХ ЧУВАШ: ВОПРОСЫ И ОТВЕТЫ. Тип: брошюра Язык: русский ISBN: 978-5-906741-12-7 Год издания: 2015 Место издания: Самара Число страниц: 42 Издательство: Институт анализа экономики города и региона (Самара) УДК: 94 (47): 392.91

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Алесандров Г.А. КАЗАНСКАЯ УЧИТЕЛЬСКАЯ СЕМИНАРИЯ — Электронла чăваш энциклопедийĕ
  2. ^ Киржаева В.П. КАЗАНСКАЯ УЧИТЕЛЬСКАЯ СЕМИНАРИЯ В ПОЛИТИКО-ПРАВОВОМ И КУЛЬТУРНООБРАЗОВАТЕЛЬНОМ КОНТЕКСТЕ ЭПОХИ — ЖУРНАЛ Интеграция образования 2003
  3. ^ Гильманов Д.Ш., Корнилова И.В., Магсумов Т.А. УЧИТЕЛЯ ДЛЯ «ИНОРОДЦЕВ»: ТРАДИЦИИ ЯЗЫКОВОЙ ПОДГОТОВКИ ПЕДАГОГОВ В МНОГОНАЦИОНАЛЬНОМ РЕГИОНЕ — Научный журнал: В мире научных открытий ISSN: 2072-0831 Год выхода: 2015
  4. ^ Исхаков Р. Р. СТРАНИЦЫ ИСТОРИИ КАЗАНСКОЙ УЧИТЕЛЬСКОЙ (ИНОРОДЧЕСКОЙ) СЕМИНАРИИ — ЖУРНАЛ Вестник Казанского государственного университета культуры и искусств 2015

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]