Чăваш халаплăхĕ

Чăваш халаплахĕпе Çӳлти Турă пĕтĕм ырлăха туса хунă, Шуйттанĕ вара Турра хирĕç ĕçсем туса пынă. Хăйсен тĕнче курăмне ĕлĕкри чăвашсем тĕрĕсенче кăтартнă.

Халапсемпе юмахсенчен çакна пĕтĕмлетсе калама май пур:

• Пĕтĕм тĕнчене Турă туса янă
• Тĕнчери пĕтĕм япалана — чĕрчунсемпе ӳсентăрансене амапа аçа Турă çуратнă.
• Тĕнче тинĕс варрине вĕçсе пырса ларнă кайăк (кăвакал) çăмартинчен ӳссе çурался пулса тăнă. Çăмарта сарринчен — çĕр, шурринчен — шыв, çурхахĕнчи сывлăшран — сывлăш, хупписенчен — чуллă кăвак тӳпе тат тинĕс хуранĕ.

Халаплăх пайĕсем

• Çут Тĕнче
• Ырăсем
  • Кепе
  • Пихампар
  • Пирешти
  • Пӳлĕхçĕ
  • Акар
  • Хăрпан
  • Туртал
  • Саватар
• Управçăсем
  • Хĕртçурт
  • Ийе
  • Йĕрĕх
  • Куйкăрăш
• Вырăнсем
  • Киремет
  • Тӳркилли
    • Мăчавăр
  • Вăйкилли
• Ăрăмлăх ăстисем
  • Юмăç
  • Пĕлӳçĕ
  • Вĕрӳçĕ
  • Чĕлхеçĕ
• Хаяр турăсем
  • Эсрел
  • Пир
  • Сехмет
• Ахăр усал йышĕ
  • Алпастă
  • Арçури
  • Аçтаха
  • Вĕреçĕлен
  • Вупăр
  • Вупкăн
  • Вутăш
  • Усал
• Чĕмере усал йышĕ
  • Ăншăрт
  • Каçăхи
  • Кăрмасан (мул чирĕ)
  • Мур
  • Ниш
  • Çавраçил
  • Сив (Сăя, Саямак)
  • Типери (Типири, Типпи, Тип)
  • Тӳм-тӳм
  • Хытăм (хăтăм, хăт)
  • Чăкарми
  • Тытăн амак
  • Шатăн
• Усалсемпе ĕçлекенсем
  • Юхха
  • Тухатмăш
• Ахăрсаманасем
  • Талай (çĕре шыв илни)
  • Çĕр çăтни
  • Тĕнче пĕтни
• Леш тĕнче
  • Шуйттан
  • Тамăк
  • Çăтмах
  • Хăямат

Вуламалли

• Д. Месарош. Памятники старой чувашской веры. Пер. с венг. — Шупашкар, ЧПĂТИ, 2000.
• В. К. Магницкий. Материалы к объяснению старой чувашской веры. Хусан, 1881;
• П. В. Денисов. Религиозные верования чуваш. Ш., 1959;
• А. А. Трофимов. Чувашская народная культовая скульптура. Ш., 1993;
• А. К. Салмин. Чувашская народная обрядность. Ш., 1994.
• Н. И. Ашмарин. Болгары и чуваши. Х, 1902.