Ылтăнту çапăçăвĕ

Ылтăнту çапăçăвĕ 1237
Тĕп хирĕçӳ: Монголсен анăç харçи
Вăхăт	1327, кĕркунне
Вырăн	Атăлçи Пăлхар карманĕ (халĕ Пенза облаçĕ, РФ)
Тăшмансем
Атăлçи Пăлхар, Улатимĕр кнеçлĕхĕ Монгол империйĕ
Çарпуçсем
Пачман Батый? е Субэдей?
Енсен вăйĕсем
паллă мар паллă мар
Çухатнисем
паллă мар паллă мар

Ылтăнту çапăçăвĕ — XIII ĕмĕрте (1237 çулхи кĕркунне е 1223 çулта), ) пулса иртнĕ нумай юн тăкнă хаяр çапăçу.

Çак çапăçура Пачман патша ертсе пынă пăлхарсем, Улатимĕр кнеçĕн текĕрчĕсем, Киссан çĕрĕн çар çыннисем, çармăс, мăкшă йĕкĕчĕсем тухăçран килсе тухнă Батый ханăн монгол-тутарĕсене хирĕç хăйсен ирĕклĕхĕшĕн кар тăнă.

Истори

Ылтăнту хулашĕ (Золоторёвское городище) Пенза хулинчен çурçĕр-тухăçалла 30 çухрăмра, Золотарёвка паçулкинчен 500 м çурçĕр-анăçалла, Медоевка юханшывĕн иккĕ хĕрринче, вырнаçнă пулнă. Хулаш шутне юнашар виçĕ ялаш кĕнĕ.

XX ĕмĕрĕн 60-мĕш çулĕсенче çак вырăна пенза археологĕ, Пенза тăван ен тĕпчев музейĕн ĕçтешĕ М. Р. Полесских (1908—1992) тĕпчеме тытăннă. Кунта вăл авалхи карманăн ишĕлчĕкне асарханă.

Çак хула Пăлхартан Кейӳне каякан çул çинче 4 км аякрах тунă Сăрай урлă кĕпере сыхласа тăнă. Тĕрĕссипе, ку Аслă пурçăн çулĕн аяккалла пăрăннă пайĕ шутланнă.

Пенза археологĕ Белорыбкин Г.Н., истори ăслăхĕсен тухтăрĕ, çак вырăнта çĕре чавса тĕпчеме тытăннă.

«АиФ» хаçатра çапла çырнă:

учёный считает, что в Х111 веке здесь была сеча похлеще Куликовской битвы. «Здесь нашли не только оружие, но и человеческие кости. В некоторых скелетах были застрявшие стрелы. Золоторёвка – единственное место в Европе, где в таком количестве найдены свидетельства битв ХIII века. Поэтому-то заинтересовались этой проблемой журналисты с Первого канала. Телевизионщики сняли фильм «Золотая стрела хан Батыя». Так что этот район смело можно назвать Троей»

Геннадий Горланов çыравçă, çапла çырать:

«Историки обнаружили, «…более 2000 одних только наконечников стрел, несколько cот деталей сабельного оружия и фрагментов защитного доспеха и тысячи предметов конского снаряжения». Кроме того, они нашли много изделий из серебра, золота, свинца. «Такого количества свидетельств быта той поры, - как пишут они в буклете «золоторёвское сражение», - нет ни в одном из полей сражений в средневековой Европе». (Пенза, 2006)

Вуламалли

1. АиФ, Пенза, №33 (509), çурла, 2007
2. Геннадий Горланов, «Золоторёвское городище», поэма, 2006.
3. Юхма, Мишши. Ахăрсамана : историлле роман / Юхма Мишши. - Шупашкар : [Аттил], 2008. - 283, [1] с. : ил. ; 20 см. - ("Хуркайăк çулĕ" историллĕ романсен ярăмĕ ; 8-мĕш кĕнеке).
4. Белорыбкин Г. Н. Золоторевское поселение. — Спб. — Пенза: Издательство ПГПУ, 2001.
5. Бартольд В. В. Работы по источниковедению. — М.: Наука, 1973. Т.VIII.
6. Джованни дель Плано Карпини, История Монгалов / Гильом ле Рубрук, Путешествие в восточные страны / Книга Марко Поло. М.: «Мысль», 1997.
7. Гордеев В. И., Павленко Ю. А. Малый город Поволжья в позднем средневековье. Материалы и исследования по археологии Поволжья. — Йошкар-Ола: Марийский государственный университет, 2004.
8. Каргалов В. В. Конец Ордынского ига. М.: Наука, 1980.
9. Комаров К. И. Нашествие Батыя на Северо-Восточную Русь (1237—1238 гг.) с. 16 — 39 // Археология Верхнего Поволжья (к 80 — летию К. И. Комарова). — М.: ИА РАН, 2006.
10. Матфей Парижский. Английские средневековые источники IX—XIII вв. — М.: «Наука», 1979.
11. Насонов А. Н. «Русская земля» и образование территории древнерусского государства. Историко-географическое исследование. Монголы и Русь. История татарской политики на Руси. — СПб.: Наука, 2006. Изд.2.
12. ПСРЛ, Лаврентьевская летопись. — Ленинград: Издательство АН, 1926. Т.1.
13. ПСРЛ, Лаврентьевская летопись. Вып.2: Суздальская летопись по Лаврентьевскому списку. — Ленинград, Издательство АН, 1927. Т.1. Изд.2.
14. Рашид-ад-Дин. Сборник Летописей, М.-Л. Издательство Академии наук СССР, 1952, Научно издательский центр «Ладомир» 2002, — Москва. Т.I.
15. Тизенгаузен В. С. Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды, Извлечения из сочинений арабских. Издано на иждивении графа С. Г. Строганова. — СПб.: Типография Императорской Академии наук, 1884. Т.1.
16. Храмовицкий Н. И. Краткий очерк истории и описание Нижнего Новгорода. Ч.1. — Н. Новгород. 1857.

Çавăн пекех

• Пачман

Каçăсем

• Чăвашсен виç Çиччи - çĕнĕ пуçламăш - 777 çул(ĕçлемен каçă)