Меркурий

**Меркури**
Орбита хаклăхĕсем
Афели	69 816 927 км; 0,46669733а. е.
Перигели	46 001 210 км; 0,30749909 а. е.а. е.
Мăн çурма тĕнĕл	57 909 068 км; 0,38709821;а. е.
Орбитăн эксцентриситечĕ	0,20530294
Орбитăн тапхăрĕ	87,969
Синод тапхăрĕ	115,88 кунсем
Орбиталлă хăвăртлăх	47,87 км/ç
Тайлăм	3,38° (о. с. э.)
Хăпаракан çыххин долготти	48,330541°
Перицентр аргуменчĕ	29,124279°
Спутниксем	çук
Физикăллă хаклăхсем
Вăтам радиус	2439,7 ± 1,0 км
Çийĕн лаптăкĕ	7,48·107км²; 0,147 Çĕр
Чăмăртану	< 0,0002
Калăпăш	6,08272·1010 км³; 0,056 Çĕр
Йывăрăш	3,3022·1023 кг; 0,055 Çĕр
Вăтам тачăлăх	5,427 г/см³
Экватăрти йывăрăш вăйĕ	3,7 м/с²; 0,377 g
Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ	4,25 км/ç
Сидериллĕ çаврăну тапхăрĕ	87,969 дней кунсем
Экватарти çаврăш хăвăртлăхĕ	10,892 км/ч
Планетăн çаврăнăш тĕнĕл тайăлăвĕ	10,01°
Тӳррĕн хăпарни, çурçĕр полюсĕнче	18 с 44 мин 2 ç; 272,76°
Тайлăмĕ	61,45°
Альбедо	0,119
Çăлтăрăн курăнуллă виçи
Кĕтес пысăкăшĕ	9,7" — 66,0"
Температура
Чи сивви	90 К; (−183 °C)
Вăтам	340 К; (67 °C)
Чи вĕри	700 К; (427 °C)
Атмосфера шучĕсем
Атмосфера пусăмĕ
Шучĕсем	31,7 % кали; 24,9 % натри; 9,5 %, А. кислород; 7,0 % аргон; 5,9 % гели; 5,6 %, М. кислород; 5,2 % азот; 3,6 % углекислый газ; 3,4 % шыв; 3,2 % водород
Кĕскетнисен таблици
о. с. э.	Хĕвел экваторĕнчен шутласан

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Меркурий (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Меркурий — Хĕвел системин Хĕвел патне чи çывăх планета. Хĕвел тавра 88 талăкра çаврăнать. Плутона планета статусĕнчен кăларсан Меркури Хĕвел системинчи чи пĕчĕкпланета тăрса юлнă.

Ретроград Мерурийӗ-астрономи пулӑм, ҫав пулӑма Мерари планетин каялла таврӑннӑ чух сӑнласа парать. Ҫакӑ Мерари орбитин шалти положенийӗнчен Ҫӗр орбити тата Хӗвел тавра вӗсен орбитӑллӑ хусканӑвӗнчен пулса иртет. Ҫак пулӑм питӗ хӑвӑрт хускалнипе ҫыхӑнмасть тата пӗлӗтре пурӑнма Чӗнсе Илмелли Мерари положенийӗн проекцийӗнчи уйрӑмлӑхсемпе кӑна ҫыхӑннӑ. Ретроград Мерурийӗ пулӑм — тепӗр хут пулса иртет. Пӗр ҫул хушшинче вӑтамран ҫӗр ҫинчи виҫӗ положение яхӑн пулать, кашни эрнене яхӑн тӑсӑлать^[4].

Тĕп хыпарĕсем

Курăнакан çăлтăр капашĕ −1,9-рен 5,5 таран ылмашать^[5]. Анчах ăна Хĕвелтен кĕтес хутлĕхĕ пĕчĕк пулнипе (максимум 28,3°)^[6] сăнама питĕ йывăр. Çӳллĕ широтасенче Меркуринче каçпа нихăçан та курма пулмасть. Ăна каçхине питĕ пĕчĕк тапхăрта кăна курма пулать. ^[7]. Сăнама Меркурин элонгаци вăхăчĕнче ирхине е каçхине лайăх вăхăт., çулталăка темиçе хут пулать. Халлĕхе планета çинчен нумаях пĕлмеççĕ. Маринер-10 аппарат 1974-1975-мĕш çулсенче планетăн лаптăкĕн 40—45 % кăна сăнама пултарнă. 2009-мĕш çулта кăна ăсчахсем Маринер-10 тата MESSENGER^[8] апаратăн ӳкерчĕкĕсене усă курса Меркурин тулли картине тунă. MESSENGER Меркури тавра 2008-мĕш çулхи кăрлачра çаврăннă, 2011-мĕш çулта тепĕр хут планета тавра çаврăнаса кĕтеççĕ. Нумай вăхăт хушши Меркури Хĕвел енне ялан пĕр енĕпе тăрать тесе шутланă. Анчах Меркури талăкĕ 58,65 çĕр талăкĕпе пĕр тан пулни паллă, ку меркури çулĕн 2/3 меркурианского года^[9] пайĕ.

Физика пахалăхĕсем

Меркури радиусĕ 2439,7 ± 1,0 км^[10]. Ку Юпиĕр спутникĕн Ганимедăн тата Сатурн спутникĕн Титанăнинчен пĕчĕкрех. Планета масси 3,3·10²³ кг. Вăтам тачăлĕхĕ Çĕртен кăшт кăна сахалрах — 5,43 г/см³. Ирĕклĕ ӳкнин хăвăртланăвĕ - 3,70 м/с²^[11]. Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ— 4,25 км/с^[11]. Хĕвеллĕ енчи вăтам температури 623 К (349,9 °C), каçхи — 103 К (−170,2 °C) кăна. Чи пĕчĕк температура 90 К (−183,2 °C), чи пысăкки — 700 К (426,9 °C)^[12] кăнтăрла çитет.

Çаван пекех пăхăр

Вуламалли

Бронштэн В. Меркурий — ближайший к Солнцу // Аксёнова М. Д. Энциклопедия для детей. Т. 8. Астрономия — М.: Аванта+, 1997. — С. 512—515. — ISBN 5-89501-008-3
Ксанфомалити Л. В. {{{пуçелĕк}}}. — № 2.
Маров М. Я. Планеты Солнечной системы. — Наука.
Гребеников Е.А., Рябов Ю.А. Поиски и открытия планет. — Наука. — 65000 экз.
Солнечная система. — Физматлит. — ISBN 978-5-9221-0989-5

Асăрхатарусем

^ Solar System Exploration: Planets: Mercury: Facts & Figures 2014 ҫулхи Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
^ David R. Williams. Mercury Fact Sheet (акăлч.). NASA (30 ноября 2007). Тĕрĕсленĕ 12 февраля 2009.
^ ESA Science & Technology: Background Science (акăлч.). Европейское космическое агентство. Тĕрĕсленĕ 20 Пуш уйӑхӗн 2009.
^ Ретроград Мерурийӗ-мӗн вӑл тата мӗншӗн унран хӑрамалла мар?
^ Mercury fact sheet — NASA
^ Сведения о Меркурии..
^ Меркурий - характеристики и наблюдение..
^ Впервые составлена полная карта Меркурия. Lenta.ru (16 декабря 2009). Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2010.
^ Robert G. Strom . — Springer, 2003. — ISBN 1-85233-731-1
^ Mercury Fact Sheet. NASA Goddard Space Flight Center (November 30, 2007). Тĕрĕсленĕ 28 Ҫу уйӑхӗн 2008.
^ ¹^тата² Munsell, Kirk; Smith, Harman; Harvey, Samantha Mercury: Facts & Figures. Solar System Exploration. NASA (May 28, 2009). Тĕрĕсленĕ 7 Ака уйӑхӗн 2008.
^ Background Science. BepiColombo. European Space Agency (August 6, 2010). Тĕрĕсленĕ 6 Ҫурла уйӑхӗн 2010.

Каçăсем

Тайны и загадки Меркурия 2012 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
Статья в журнале «Вокруг света»
Сайт о миссии MESSENGER(акăлч.)
- Фотографии Меркурия, сделанные Мессенджером 2008 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗнче архивланӑ.(акăлч.)
Раздел о миссии BepiColombo 2011 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.(акăлч.) на сайте JAXA
О расплавленном ядре Меркурия 2009 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ.
А. Левин. Железная планета Популярная механика № 7, 2008
«Самый близкий» Лента.ру, 5 октября 2009, фотографии Меркурия, сделанные «Мессенджером»
«Опубликованы новые снимки Меркурия» Лента.ру, 4 ноября 2009, о сближении в ночь с 29 на 30 сентября 2009 года Мессенджера и Меркурия
«Mercury: Facts & Figures» 2014 ҫулхи Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ. NASA. Сводные физические характеристики планеты.

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

[1] Solar System Exploration: Planets: Mercury: Facts & Figures 2014 ҫулхи Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.

[2] David R. Williams. Mercury Fact Sheet (акăлч.). NASA (30 ноября 2007). Тĕрĕсленĕ 12 февраля 2009.

[3] ESA Science & Technology: Background Science (акăлч.). Европейское космическое агентство. Тĕрĕсленĕ 20 Пуш уйӑхӗн 2009.

[4] Ретроград Мерурийӗ-мӗн вӑл тата мӗншӗн унран хӑрамалла мар?

[nasa-5] Mercury fact sheet — NASA

[6] Сведения о Меркурии..

[7] Меркурий - характеристики и наблюдение..

[8] Впервые составлена полная карта Меркурия. Lenta.ru (16 декабря 2009). Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2010.

[strom-9] Robert G. Strom . — Springer, 2003. — ISBN 1-85233-731-1

[nssdcMercury-10] Mercury Fact Sheet. NASA Goddard Space Flight Center (November 30, 2007). Тĕрĕсленĕ 28 Ҫу уйӑхӗн 2008.

[nasa2-11] ¹^тата² Munsell, Kirk; Smith, Harman; Harvey, Samantha Mercury: Facts & Figures. Solar System Exploration. NASA (May 28, 2009). Тĕрĕсленĕ 7 Ака уйӑхӗн 2008.

[ESAs&t-12] Background Science. BepiColombo. European Space Agency (August 6, 2010). Тĕрĕсленĕ 6 Ҫурла уйӑхӗн 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

п • с • т Хĕвел системи


Хĕвел

Планетăсем: Меркури • Венера • Çĕр • Марс • Юпитер • Сатурн • Уран • Нептун •

карлик планетăсем:Церера • Плутон • Хаумеа • Макемаке • Эрида тата Карлик планетăсен кандидачĕсем Седна • Орк • Квавар • Кункун • 2002 MS₄

Мăн планета çулташĕсем: Уйăх • Каллисто • Ганимед • Европа • Ио • Титан • Энцелад • Мимас • Япет • Тефия • Диона • Рея • Оберон • Титания • Ариэль • Умбриэль • Миранда • Тритон • Протей • Харон

Çулташсем/ункăсем: Çĕрĕн • Марс • Юпитер/∅ • Сатурн/∅ • Уран/∅ • Нептун/∅ • Плутон • Хаумеа • Эрид

Кĕçĕн ĕскерсем: метеороидсем • астероидсем/вĕсен çулташĕсем (çĕр çумне килекен • тĕп тăрăхĕнчи • троянсем • кентаврсем) • транснептун (КТ (плутино • кьюбивано) • РД) • дамоклоидсем • кометăсем (ОО)
Астрономи объекчĕсем • Портал:Астрономи • Проект:Астероидсем

п • с • т Атмосферăсем
Çалтăрсен атмосферисем	Хĕвел

Планетăсен атмосфери	Меркурий • Венера • Земля • Марс • Юпитер • Сатурн • Уран • Нептун

Спутниксен атмосферисем	Уйăх • Диона • Ио • Европа • Ганимед • Каллисто • Энцелад • Титан • Рея • Тритон

Карлик планетăсем	Церера • Плутон • Макемаке

Экзопланетăсем	Осирис • Kepler-7 b

Çав. пекех	Хĕвел системи • Планетологи • Кометăсем