Мăссăльман чăвашсем

Чăвашсем-мăсăльмансем
Тăван ячĕ	чăваш
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ
Пурӗ: 3 пине яхăн Чăваш Ен, Тутарстан
Чĕлхе	чăваш, тутар, вырăс
Тĕн	ислам
Тăван халăхсем	чăвашсем

Bolghar gravestone

Чăвашсем-мăсăльмансем — ислам тĕнне тытакан чăвашсем. Чăваш Енре, Тутарстанра пурăнаççĕ^{[çăлкуç?]}.

Истори

Ислам тĕнĕ чăвашсемшĕн, истори енчен пăхсан, пачах та ют мар.

Чăвашсем — Атăлçи пăлхарсен тăхăмĕсем (çавна кура чăвашсемпе пăлхарсен çавахлăхне йышăнма тивет).

Атăлçи Пăлхарта вара ислам тĕнне 922-мĕш çултах йышăннă. Çав патшалăхри çынсен пĕр пайĕ мăссăлььмансем пулса тăнă.

Тĕпчевçĕсен шухăшĕпе, палеотĕрĕк r-чĕлхи пĕрлехи тĕрĕк z-чĕлхи типне куçасси XV ĕмĕрен вĕçĕнчен маларах пуçланман теме пулать çак пулăм паянкуна та пырать.

Урал-Атăлçири хăшпĕр ялсенчи чăвашсем ислама тухса тĕн, чĕлхе тата этника енĕпе пĕтĕмпех ассимилиленнĕ хыççăн «çĕнĕ мăсăльмансем» — янга мусэлмэнлар — тутарла калаçакан тата тутар йăла-йĕркине тытса пыракан этнос пулса тăнă.

— Ягафова Е. А. Чуваши-мусульмане в XVIII — начале XXI вв.: Монография. — Самара: ПГСГА, 2009. — С. 89.

Халĕ, тахçан мăсăльмансем пулса тăнă чăвашсем, тутарсем шутланаççĕ.

Тутарланнă^{[çăлкуçсем кирлĕ]} чăваш ялĕсем^{[çăлкуçсем кирлĕ]}

Частарах ассимиляцие тутарсемпе тата пушкӑртсем хушшинче пĕрле пĕр ялта пурăнакан чăвашсем лекнĕ. Нумай чăвашсем Пушкăрта çырăннă патшалăхран çĕр илес тесе - Вотчинное право башкир, тата хăшĕ пĕри Ясачный тутарсем патне кĕнĕ.

Тутарстан^{[çăлкуçсем кирлĕ]}

• Ирĕклĕ^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Азнаккай районӗнчи Илпек ял тӑрӑхӗ
• Ирӗклӗ^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Азнаккай районӗнчи Чалпы ял тӑрӑхӗ
• Ирӗклӗ^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Элмет районӗ
• Пуралă^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Азнаккай районӗ
• Сăпай^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Азнаккай районӗ
• Тетевел^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Азнаккай районӗ
• Тетевел^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Анат Кама районĕ
• Тăвел^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Нижнекамский район
• Тойел ^{[çăлкуçсем кирлĕ]}— Азнаккай районӗ
• Чăваш Кĕрекаçĕ^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Элкел районӗ
• Салтакел^{[çăлкуçсем кирлĕ]}

Ар тӑрӑхӗпе Чӑваш (Зюри) тӑрӑхӗ^{[çăлкуçсем кирлĕ]}

• Кайăк^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Лайăш районĕ
• Кайăк^{[çăлкуçсем кирлĕ]} — Питреч районӗ
• Кайăк Пуç^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Карăк Çырма^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Ярăк Çырма^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Ямашурма^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Ик Çырма^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Тюнтер^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Тагашур^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Пор Кутеш^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• КушКет^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Ахпай^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Пурнак^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Чутай^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Кивӗ Турья^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Ура^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Шишинер^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Курмала^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Килеево^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Пускань^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Аркатово Инеш^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Ия^{[çăлкуçсем кирлĕ]}
• Чебакса^{[çăлкуçсем кирлĕ]}

Çавăн пекех

• Атăлçи Пăлхар ислам йышăнни
• Пăлхар-чăваш чĕлхе тата этнос вĕçе-вĕçлĕх теорийĕ
• Хусанçум тата Хусан Лешьен чăвашĕсем
• Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсем

Литература

• История башкирских родов. Гирей. Том 2.. — Ĕпхӳ: ГУП РБ Уфимский полиграфкомбинат, 2014. — ISBN ISBN 978-5-85051-610-9
• Ягафова Е. А. Чуваши-мусульмане в XVIII — начале XXI вв.: Монография.. — Самар: ПГСГА, 2009. — ISBN 978-5-8428-0758-1
• Ягафова Е. А. Формирование и традиционная культура этнотерриториальных групп чувашей в Урало-Поволжье (XVII — начало XX вв.) : Диссертация д-ра ист. наук.. — Самар: 2004.
• Биккулов К. История деревни Новые Тинчали
• Исхаков Д. М. Об этнической ситуации в Среднем Поволжье в XVI—XVII вв. (критический обзор гипотез о «ясачных чувашах» Казанского края) // Советская этнография. — Мускав: 1988. — № 5.

Каçăсем

• Мусульмане Чувашии 2021 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче архивланӑ.
• Духовное управление мусульман Чувашской Республики