Челепи

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Челепи (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Челябинск

Хула гербĕ
Патшалăх:	Раççей
Регион:	Челепи облаçĕ
Никĕсленĕ:	1736
Хула, çултан:	1787
Халăх йышĕ, пин çын:	1062,9 (2005)
Хула лаптăкĕ:	км²
Геогр. анлăхĕ:	55°09′ ç. ш.
Геогр. вăрăмлăхĕ:	61°24′ х.т. д.

Челепи (выр. Челябинск) — Раççейри хула, Челепи облаçĕн тĕп хули. Хула Урал сăрчĕсен хĕвелтухăç енче, Екатеринбургран 210 çухрăм кăнтăралла вырнаçнă. Хула Миасс юханшыв хĕрринче ларать.

Челябин хула округӗ хула округӗ, хула таврашӗнчи пайлану. "Челябинск хули" (районсен йышне кӗмен) администраципе территори единиципе танлашать.

Хула Уралпа Ҫӗпӗрӗн геологи чиккинче, Российӑн азиатла пайӗнче, Урал тӑвӗсен хӗвелтухӑҫ тайлӑмӗнче, Миассӑн (Тобол бассейнӗ) Икӗ ҫыранӗнче вырнаҫнӑ. 1736 ҫулта крепость пек никӗсленнӗ ЧЕЛЯБИНСК XIX ӗмӗр тӗлне Уралти суту-илӳ центрӗсенчен пӗри пулса тӑнӑ, 1892 ҫулта Мускавпа чугун ҫул ҫыхӑнӑвӗ пуҫланнӑранпа пӗтӗм Российӑпа ӗмӗр вӗҫнелле. Челябинскра промышленноҫ предприятийӗсене активлӑн тунӑ май, малтанхи пилӗкҫуллӑхсенче, унтан Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче заводсене эвакуациленӗ май, хула ССР СОЮЗӖНЧИ промышленноҫ центрӗсенчен пӗри пулса тӑчӗ. Танксемпе ытти боевой машинӑсем туса кӑларнине, ҫавӑн пекех ҫӗнтерӳшӗн пурте пысӑк доклад тунине пула Челябинска "ӗҫ паттӑрлӑхӗн Хули" патшалӑх ятне панӑ, хулана вара пурте пӗлекен "Танкоград"ят панӑ.

1990-мӗшпе 2000-мӗш ҫулсенче экономикӑри кӑткӑс лару-тӑрӑва пула хулара чылай производство пурӑнма пӑрахнӑ. 2020-мӗш ҫул пуҫланнӑ тӗле челябинск экологи ыйтӑвӗсем пысӑк, сӑмахран, сывлӑша куллен тенӗ пекех варалаҫҫӗ, ҫакӑ халӑх ҫӗршывӑн ытти регионӗсене куҫнин сӑлтавӗсенчен пӗри пулса тӑрать. Челябинск ҫавӑн пекех хуҫалӑхпа экономика сферисенче, тикӗтленӗ обществӑллӑ транспортра тата ҫул-йӗр сечӗн чи ҫӳллӗ пахалӑхӗнче мар, хула хӑтлӑхӗпе архитектура сӑн-сӑпачӗн проблеминче те палӑракан йывӑрлӑхсене тӗрӗслет. Ҫапах Та Челябинск Уралти промышленноҫӑн пысӑк центрӗсенчен пӗри, унта промышленноҫ муниципалитет продукчӗн 40 процентпа танлашать.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1736 çулхи авăн уйăхĕн 13-мĕшĕнче А. И. Тевкелев ку вырăнта Челепи хӳтлĕхне никĕсленĕ. XIX ĕмĕр вĕçĕччен хула питĕ пĕчĕк пулнă. Ун аталанăвĕ хула витĕр Çĕпĕртранс магистральне хывнă хыççăн пуçланнă.