Челепи облаçĕ
Челепи облаçĕ | |||||
| |||||
[[Ӳкерчĕк:![]() | |||||
Тĕп хули | Челепи | ||||
---|---|---|---|---|---|
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
39 87900 км² | ||||
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
9 3603339 патнелле (2002) | ||||
Федераци тăрăхĕ | Урал Федераци Тăрăхĕ | ||||
Экономика регионĕ | Урал экономика районĕ | ||||
Регион номерĕ | |||||
Патшалăх чĕлхисем | вырăс | ||||
Кĕпернатăр | Сумин Пётр Иванович | ||||
Премьер-министр | |||||
Госсовет председателĕ | |||||
Гимн | Челепи облаçĕн гимнĕ | ||||
Вăхăт тăрăхĕ | ГВ +0500 |
Челепи облаçĕ — Раççей Федерацийĕн субъекчĕ, Урал Федераци тăрăхне кĕрет. Тĕп хули — Челепи. Облаçе 1934 çулхи кăрлачăн 17-мĕшĕнче йĕркеленĕ.
Çурçĕрте Свердловск, тухăçра Курган, кăнтăрта Оренбург облаçĕпе, анăç ĕнче Пушкăрт Республикипе, кăнтăр-тухăçĕнче Казахстанпа чикĕ тытать.
Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Челяба облаçĕ — Уралăн кăнтăр пайĕ.
Челепи облаçĕн çĕр лаптăкĕ — 88,5 пин тв. çм. Çурçĕртен кăнтăралла çитме — 490 çм. Анăçран тухăçалла — 400 çм.
Администрациллĕ пайĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ял-хула[тӳрлет | кодне тӳрлет]
10 пин çын ытла пурăнакан ял-хула 2008 çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕ тĕлне | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Халăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Челепи облаçĕ пурăнакан йышĕпе (3.6 млн. çынна çитеть) Урал тăрăхĕнче 3-мĕш, Раççейре 9-мĕш вырăн йышăнать (2005).
2002 çулта ирттернĕ халăх çыравĕпе облаçре наци тĕслĕхĕ çакăн пек:
Халăх | 2002 çулхи йышĕ, % (* Архивленĕ 26 Кӑрлач уйӑхӗн 2012 çулта.) |
---|---|
Вырăссем | 82,3 % |
Тутарсем | 5,7 % |
Пушкăртсем | 4,6 % |
Украинсем | 2,14 % |
Казахсем | 1 % |
Нимĕçсем | 0,8 % |
Белоруссем | 0,56 % |
Çутçанталăкĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çĕр пичĕ (рельефĕ)[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Челепи облаçĕн çĕр пичĕ тĕрлĕ евĕрлĕ. Вăл миллион çул хушши улшăнса аталаннă. Облаç çĕрĕ айлăм, сăрт тата 1000 м çӳллĕшлĕ ту хырçа чылай.
Радиоаци вараланăвĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
"Химкомбинат «Маяк»" радиохастар каяш пăрахакан Теча юханшывĕ Челепи облаçĕн çĕрĕпе юхать. Юханшыв çыранĕнче радиохастар фонĕ нумай хут хăватлă. «Маяк» çинче 1957 çулта сиксе тухнă авари хăрушуллăхĕ тĕшĕллĕ энергетикăра Чернобыльри хыççăн тĕнчери иккĕмĕш вырăнта шутланать, ăна Кăштăм трагедийĕ тесе палăртаççĕ.
«Маяк» тупăш пĕрлешĕвĕ радиохастар материалĕсене хатерлес енĕпе раççейĕн калăплă тĕпĕ пулса тăрать. Çак пĕрлешӳ Коль, Çĕнĕ Воронеж тата Белояр атомлă станцисем валли хатĕр çунăклă япала тăвать, çаплах атăмлă шывай киммисен тĕшĕллĕ çунăк япалалăхне йӳнеçтерет.
Челепи облаçĕн радиохастар тасамарлăхĕ пирки калаçăва темиçе хут та тапратнă, анчах та "Химкомбинат «Маяк»" çав тери стратегиллĕ кирлĕ пулнипе çак лару-тăрăва ниепле те улăштарайман.
Халĕ «Маяк» химкомбинат районĕ (Озёрск хули), экспертсен тишкерĕвĕпе, планета çинчи радиациллĕ чи хăрушă вырăн шутланать. Пурăнакан халăх çак ĕç-хĕле çапла палăртать: Урала тĕнчери радиохастар каяш купи туса хунă.
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Левит А. И. Южный Урал: география. Учебное пособие, 2007.
- Лахтин В. Н. Система расселения и архитектурно-планировочная структура городов Урала / В. Н. Лахтин. — М.: Стройиздат, 1977. — 128 с.
- Левит А. И. Южный Урал: география. Учебное пособие, 2007
- Объединённый государственный архив Челябинской области: путеводитель. Том 2 / Под ред. Финадеева А. П. // Челябинск: Дом печати. — 2005. — 630 с. ISBN 0-123-45678-9.
- Демидова Н. Ф. Под ред. Устюгова Н. В. Материалы по истории Башкортостана / Том VI. Оренбургская экспедиция и башкирские восстания 30-х годов ХVIII в. (Институт истории, языка и литературы Уфимского научного центра РАН, Российский государственный архив древних актов) // Уфа: Китап. — 2002. — 768 с.: илл. ISBN 5-295-03107-1.
- Вихарев М. Я., Николаева М. Е. Челябинская область. Административно-территориальное деление на 1 января 1971 года / Исполнительный комитет Челябинского областного Совета депутатов трудящихся // Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство. — 1971. — 196 с.
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Челепи облаç кĕпернеттĕрĕн официалла сайчĕ Архивленĕ 1 Раштав уйӑхӗн 2015 çулта.
- Челепи облаçĕн ертӳлĕхĕ Архивленĕ 20 Чӳк уйӑхӗн 2015 çулта.
- Челепи облаçĕн официаллă сайчĕсем
- Флора и фауна. Челепи облаçĕн Хĕрлĕ Кĕнеки Архивленĕ 19 Утӑ уйӑхӗн 2019 çулта.
- Челепи облаçĕн тавралăхĕ Архивленĕ 2 Ҫӗртме уйӑхӗн 2009 çулта.
- Челепи облаçĕн тăван ен тĕпчев порталĕ
- Челепи облаçĕ «Пур Раççей» хыпарлăх-каталогра Архивленĕ 1 Утӑ уйӑхӗн 2009 çулта.
- Челепи облаçĕн ятарлă упранăвлă çутçанталăк территорисем
![]() |
Ку Челепи облаçĕн географипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |
Челепи облаçĕ |
|||
---|---|---|---|
Администраци центрĕ: Челепи Поçолăк: Локомотивный Муниципаллă районсем: Агаповский • Аргаяшский • Ашинский • Брединский • Варненский • Верхнеуральский • Еманжелинский • Еткульский • Карталинский • Каслинский • Катав-Ивановский • Кизильский • Коркинский • Красноармейский • Кунашакский • Кусинский • Нагайбакский • Нязепетровский • Октябрьский • Пластовский • Саткинский • Сосновка • Троицк • Увельский • Уйский • Чебаркуль • Чесмен Статьясем: Географи | Гербĕ | Гимнĕ | Историйĕ | Халăхĕ | Администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ | Ялавĕ |
РФ Урал федераци тăрăхĕ |
|
---|---|
|
Раççейĕн федераци тытăмлăхĕ |
||
---|---|---|
Республикăсем |
Адыгей • Алтай • Пушкăртстан • Бурят Республики • Дагестан • Ингушети • Кабарда-Балкар Республики • Калмăк Республики • Карачай-Черкес Республики • Карели • Коми • Крым • Мари Эл • Мордва Республики • Саха (Якути) • Çурçĕр Осети • Тутарстан • Тыва Республики • Удмурти • Хакас Республики • Чечен Республики • Чăваш Республики | |
Енсем | ||
Облаçсем |
Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Белгород • Брянск • Улатимĕр • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Кострома • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мускав • Мурман • Чулхула • Новгород • Çĕн Çĕпĕр • Омск • Ăренпур • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тулă • Тĕмен • Чĕмпĕр • Челепи • Ярославль | |
Федераци шайĕнчи хуласем | ||
Автономи облаçĕ | ||
Автономи тăрăхĕсем | ||
1 Архангельск облаçĕ шутне кĕрет ² Тĕмен облаçĕ шутне кĕрет |