Барнаул

Хула Барнаул Ялав Герб Патшалăх РаççейРаççей Федераци субъекчĕ Алтай ЕнАлтай Ен Хула тăрăхĕ Барнаул хули Координатсем 53°20′50″ с. ш. 83°46′42″ в. д. Пуçлăх Франк Вячеслав Генрихович Никĕсленĕ 1730 Пĕрремĕш асăну 1730-мĕш çулсем Хула  Хула Лаптăк 322,01 çм² Центр çӳллĕшĕ 180 м Йышлăх 1934,9 çын/çм² Агломераци Барнаул агломерацийĕ Наци йышĕ вырăссем, нимĕçсем, украинсем, эрменсем те ыттисем Конфесси йышĕ православисем те ыттисем Этнохороним барнаулсем, барнаулри Вăхăт тăрăхĕ UTC+7 Телефон кочĕ +7 +7 3852 Почтă индексĕсем 656xxx Автомобиль кочĕ 22 ОКАТО кочĕ 01 401 000 000 Официаллă сайчĕ http://www.barnaul.org/

Барнаул — Раççейри хула, Алтай крайĕн тĕп хули (1937 çултанпа) тата пĕр ятпа хула тăрăхĕн. Хула халăхĕ — 623 057 çын (2023). Пиллĕкмĕш хула Çĕпĕрте, çирĕммĕш Раççейре халăх шучĕпе. Хĕвеланăç Çĕпĕрĕн кăнтăр енче вырнаçнă, ăçта Барнаулка Обьра юхать. 1730 çулта никĕсленнĕ, паççулкă пекех, А.Н. Демидовăн кĕмĕл-шăратакан савучĕ(выр.)чăв. патне. Пысăк транспорт тĕвĕ, промышленноç, культура, медицина тата вĕренӳ хули. Статус "Ĕçри хастарлăх хули» пур.

Этимологи

Хула ячĕ çинчен темиçе гипотеза пур. Çыравçă тата таврапĕлӳ вĕрентӳçĕ Марк Юдалевич тĕрлĕ шухăшĕсем пуçтарчĕ. Вĕсемпе "Барнаул" ячĕ тĕрĕк, монгол е кет чĕлхисенчен кайнă, анчах хула ячĕ куçарнишĕн тĕрлĕ вариантсем пур.

Кунçул

1730 çул Барнаул хули никĕсне хывни официаллă шутланать. Акинфий Демидов 200 хресченсем алтайри заводсен капаштарлăхĕ илсе килнĕ. Усть-Барнаул ялĕнче нумай çынсем Вăтаçĕр Раççейрен тата Уралтан кайнă.

7 (20) раштавăн 1917 çулта кунта Совет влаçĕ кайнă.

1937 çулта Алтай Енĕн тĕп хули статусне панă.

Географи

Вăрман-степĕн Хĕвеланăç çĕпĕр тӳремлĕхĕнче вырнаçнă. Обьçум тӳремсăртлăхĕн çурçĕр-хĕвелтухăç енче, Обь çӳлти юханшывĕнче унăн сулахай çыранĕнче, Барнаулкăпа шыв юхса кĕнĕ вырăнта вырнаçнă. Çурçĕрпе хĕвелтухăç енчен Барнаул Обь юханшывĕпе чикĕленет, кăнтăр-хĕвеланăç енче - вăрманĕпе. Мускавран 3419 км.

Географи координачĕсем: 53°20,84′ с. ш. 83°46,74′ в. д.. Барнаул широтсенче вырнаçнă малалла хулисем пек: Гамбург, Дублин, Кокчетав, Ливерпуль, Минск, Петропавловск-Камчаткăри, Самар, Магнитогорск тата Эдмонтон.

Сехет

МСК+4 сехет зонинче (Мускавран +4 сехетрен). Тĕнчери UTC+7 сехет зонинче (Гринвичран +7 сехетрен).

Халăх

2020 çулта пĕтĕм Раççей халăх çыравĕпе, 2021 çулта юпăн 1-мĕшĕнче хула халăхпа 20-мĕш вырăнта Раççей Федерацийĕнче пурте 1120 хулисенчен вырнаçнă.

Наци йышĕ

1989 çулхи наци йышĕ: 89,5% çын вырăссем, 4,8% раççей нимĕçсем, 2,9% украинсем, ыттисем — 2,8%. 2010 çулхи наци йышĕ:

Халăх Çын хисепĕ (%) вырăссем 629 271 (95,79 %) раççейри нимĕçсем 6 172 (0,94 %) украинсем 5 301 (0,81 %) эрменсем 2 690 (0,41 %) тутарсем 1 547 (0,23 %) азербайджансем 1 488 (0,22 %) Беларуссем 1 253 (0,19 %) ыттисем 9 261 (1,41 %) Пĕтĕмпе 670 332

Администрациллĕ пайлану

Барнаулта 5 районсем пур. Чукунçул, Индустриал, Ленин, Юпа тата Тĕп.

Органсемпе влаç

Хула администрацийĕн çурчĕ

Çавăн пекех пăхăр: Барнаул пуçлăхĕсем.

Кунта Алтай крайĕн влаç органĕсем вырнаçнă: Алтай крайĕнчи Саккун тăвакан пухăвĕ(выр.)чăв., крайĕн правительстви(выр.)чăв., арбитраж сучĕ(выр.)чăв..

Хула думи

Хула хăй управлениĕн представитель органĕ — хула думи. Унта 40 депутат лартать суйлакан хула пурăнакансемпе, муниципаллă суйлавсенче 5 çул çине, пĕрмандат суйлани округĕсемпе те парти ят-йышĕсемпе.

Депутатсем думин председателне те хула пуçлăхне суйлаççĕ. Хула пуçлăхĕпе контракт 5 çулсемшĕн çырать

Хула думин председателĕ

• Галина Буевич (6 юпа 2017 çултан).

Барнаул пуçлăхĕ

• Вячеслав Франк (14 нарăс 2020 çултан).

Вĕренӳ

• Алтай патшалăх университечĕ,
• Алтай патшалăх техник университечĕ,
• Алтай патшалăх аграри университечĕ,
• Алтай патшалăх медицина университечĕ,
• Алтай патшалăх педагогика университечĕ,
• Алтай патшалăх культура институчĕ,
• Раççей МВД Барнаул юрист институчĕ.

Культура

Алтай драма театрĕ

Мăшăрлану керменĕ

Тăван хуласем

Çĕршыв	Хула-тăвансем	Çыхăну çулталăкĕ
АПШ АПШ	Флагстафф	—
Испани Испани	Сарагоса	—
Казахстан Казахстан	Усть-Каменогорск	Пуш, 30 2012
КХР КХР	Байчэн	Ака, 30 1992
КХР КХР	Чанцзи	Раштав, 2006

Çавăн пекех

• Барнаулри паллă çынсем

Вуламалли

• Составитель А. М. Родионов, под редакцией В. А. Скубневского Барнаул. Летопись города - хронология, события, факты. — А.Р.Т., 2007. — ISBN 5-9749-0016-2
• Энциклопедия Барнаула.
• Атлас Барнаула.
• Ковалёва А. М. Барнаульский хронограф. Календарь знаменательных и памятных дат. — Барнаул: ГИПП "Алтай", 2008.
• Пурдик Л. Н. Ландшафты и экология: монография. — Барнаул: Азбука, 2007. — ISBN 978-5-93957-230-9

Каçăсем

• Барнаул хулин официаллă сайчĕ
• Барнаул хули думи
• Электронная карта и справочник города (уçăмсăр.). Архивланă оригинал 2014 çулхи февралĕн 14-мĕшĕ. проект 2ГИС
• Барнаул хулин 3d панорамисем
• Барнаул Архитектури
• Первая женская гимназия Барнаула (уçăмсăр.). Архивланă оригинал Пуш уйăхĕн 4-мĕшĕ 2012 çулта.
• История Алтая: Просвещение (уçăмсăр.). Архивланă оригинал Апрелĕн 30-мĕшĕ 2011 çул.
• Барнаул 10 хутлă çӳллĕшрен. Фоторепортаж