Карачай-балкар чĕлхи
| Карачай-палкар | |
|---|---|
| Тăван ячĕ: | къарачай-малкъар тил, таулу тил |
| Патшалăхсем: | Раççей |
| Официаллă статус: | Карачай-Черкес Республики, Кабарда-Балкар Республики |
| Калаçакансен пур йышĕ: | 302.748 (халăх çыравĕ, 2002) |
| Классификаци | |
| Категори: | Еврази чĕлхисем |
| Алтай çемьи | |
| Çырулăх: | кириллица (карачай-балкар çырулăхĕ), диаспорăн — латиница |
| Чĕлхе кочĕсем | |
| ISO 639-1: | — |
| ISO 639-2: | krc |
| ISO 639-3: | krc |
| Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика | |
Карачай-балкар (карачай, балкар) чĕлхи (карач.-балк. къарачай-малкъар тил, таулу тил) — тĕрĕк чĕлхисенчен пĕри, карачайсемпе балкарсен тăван чĕлхи. Кăпчак ушкăнне кĕрет.
Карачай-Черкеспе Кабарда-Балкарта, Вăтам Азире, Турцире, Çывăх Тухăç çĕр-шывĕсенче саралнă. Раççейре чĕлхепе калаçакан 303 пин çын (2002 ç халăх çыравĕ) пурăнать.
Тĕп диалектсем: литература - карачай-баксан-чегем («ч»-диалекчĕ) тата тури балкар («ц»-диалекчĕ).
Литература карачай-балкар чĕлхи карачай-баксан-чегем диалекчĕн никĕсĕнчен хунать. Çырулăхĕ 1920-24 çç. арап çырăвĕпе, 1924-36 çç. — латтиницăпа, 1936 çултанпа — кириллицăпа çыхăннă.
Карачай-балкар чĕлхи Карачай-Черкесипе («Карачай-Черкес Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1996) Кабарда-Балкар («Кабарда-Палкар Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1995) Республикин патшалăх чĕлхисенчен пĕрри шутланать. Пĕрремĕшĕнче вăл карачай (къарачай тил), иккĕмĕшĕнче ăна балкар чĕлхи (малкъар тил) ятпа палăрать.
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Акбаев Ш. Х. Фонетика диалектов карачаево-балкарского языка. Черкесск, 1963.
- Алиев У. Б. Синтаксис карачаево-балкарского языка. М., 1973.
- Аппаев А. М. Диалекты балкарского языка в их отношении к балкарскому литературному языку. Нальчик, 1960.
- Ахматов И. Х. Карачаево-балкарский язык. Синтаксис. Ч. 2. Нальчик, 1992.
- Гочиева С. А. Наречия в карачаево-балкарском языке. Нальчик, 1983.
- Грамматика карачево-балкарского литературного языка. Ч. 1. Фонетика и морфология. М., 1979.
- Грамматика карачаево-балкарского языка. Под ред. Н. А. Баскакова. Нальчик, 1966.
- Грамматика карачаево-балкарского языка. Фонетика. Морфология. Синтаксис. Нальчик, 1976.
- Карачаево-барлкарско-русский словарь. Под ред. Э. Р. Тенишева. М., 1965.
- Къарачай-малкъар тилни грамматикасы. Нальчик, 1970.
- Отаров И. М. Лексикология карачаево-балкарского языка. Нальчик, 1982.
- Русско-карачаево-балкарский словарь. Нальчик, 1970.
- Толковый словарь карачаево-балкарского языка. Т. 1. Нальчик, 1995.
- Урусбиев И. Х. Спряжение глагола в карачаево-балкарском языке. Черкесск, 1963.
- Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное словообразование. Черкесск, 1989.
- Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное формообразование. Черкесск, 1991.
- Хаджилаев Х.-М. И. Очерки карачаево-балкарской лексикологияя. Черкесск, 1970.
- Чеченов А. А. Историческая фонетика карачаево-балкарского языка. М., 1996.
- Чеченов А. А. Проблемы формирования языка карачаевцев и балкарцев. М., 1996..
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Карачай-палкар-вырăс сăмахсарĕ
- Заман 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ. — КПР хаçачĕ
Карачай-балкар чĕлхиллĕ сайтсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Къарачай-Черкес Республика — Карачай-Черкес Республикин хыпарĕсем, сăмахсарсем, литература тĕслĕхĕсем
- Karacai Balkar 2009 ҫулхи Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ. — Турккă сайчĕ, карачай-балкарла, турккăлла тата акăлчанла
- Karachay-Малхар — Карачай-балкарла/акăлчанла
- Karachay Malxar home page — Австрали сайчĕ, карачай-балкарла/акăлчанла
- Millet — Этносăн кун-çулĕпе культури — карачай-балкарла/вырăсла
- Silpagarlani Ahmad — Кил страници, карачай-балкар алфавичĕн материалĕсем
- www.elbrusoid.org — карачай-балкар порталĕ.
 |
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |