Узбек чĕлхи — Википеди

Узбек чĕлхи
Тăван ячĕ:	Oʻzbek tili, Ўзбек тили, ئۇزبېك تیلى
Патшалăхсем:	Узбекистан, Афганистан, Таджикистан, Кăркăсстан, Казахстан, Туркменистан, РФ, Турци, Иран, Китай
Официаллă статус:	Узбекистан Афганистан Афганистан (регионри чĕлхе хăшпĕр çурçĕр провинцисенче)^[1]
Йĕркелекен:	Ташкентри Алишер Навои ячĕллĕ узбек чĕлхин патшалăх университечĕ
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
Алтай чĕлхисем (тавлашуллă) Тĕрĕк турачĕ Карлук ушкăнĕ Карлук-хорезм кĕçĕн ушкăнĕ
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	—
ISO 639-3:	—
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Узбек чĕлхи, — тĕрĕк чĕлхисем шутне керекен чĕлхе, Узбекистанăн патшалăх чĕлхи. Тĕнчере пурĕпе çак чĕлхепе 18 миллиона яхăн çын калаçать. Ытларахăшĕ Узбекистанра пурăнать. Çавăн пекех узбек чĕлхин ареалĕ — Таджикистан, Тутарстан Кăркăсстан, Афганистан тата Туркменистан. Лексикипе тата грамматикипе уйгур чĕлхипе çывăх.

Фонетикине, грамматикине, тата лексикине перс чĕлхи пысăк витĕм кӳнĕ.

Истори

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Аваллăх тата ирхи вăтам ĕмĕрсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫырулӑхӗ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Узбек çырулăхĕ

1928 çулчен çырулăхĕ арап алфавичĕ çинче тытăнса тăнă, 1940 çулчен — латин алфавичĕ çинче, 1992 çулчен — кириллица çинче. 1992 çул хыççан каллех латиница алфавитне усă курма пуçланă.

А а	B b	D d	Е е	F f	G g	H h	I i	J j	K k
L l	М m	N n	О о	P p	Q q	R r	S s	Т t	U u
V v	X x	Y y	Z z	Oʻ oʻ	Gʻ gʻ	Sh sh	Ch ch	Ng ng	ʼ

ISO 639 тăрăх чĕлхе кочĕ uz, uzn.

Çав. пекех

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Литература

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Баскаков Н. А. Историко-типологическая фонология тюркских языков / Отв. ред. член-корр. АН СССР Э. Р. Тенишев. — М.: Наука, 1988. — ISBN 5-02-010887-1
Исматуллаев Х. Х. Самоучитель узбекского языка. — Ташкент: Ўқитувчи, 1991.
Кононов А. Н. Грамматика современного узбекского литературного языка. — М., Л.: Издательство АН СССР, 1960.
Ходжиев А. П. Узбекский язык // Языки мира: Тюркские языки. — М.: Институт языкознания РАН, 1996. — (Языки Евразии). — ISBN 5-655-01214-6
Boeschoten, Hendrik Uzbek // The Turkic Languages / Edited by Lars Johanson and Éva Á. Csató. — Routledge, 1998.
Johanson, Lars Uzbek // Concise Encyclopedia of Languages of the World / Keith Brown, Sarah Ogilvie. — Elsevier, 2009. — ISBN 978-0-08-087774-7

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок Афганистан не указан текст

Каçăсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Wikipedia

Википедин [[:{{{code}}}:|uz уйрăмĕ]].

«Викисăмахсар» логотипĕ

Викисăмахсарти сăмах йышĕ узбекского языка категоринче «Узбекский язык»

п • с • т Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем
пратĕрĕк †
Пăлхар ушкăнĕ	авар (тĕрĕк) †¹ \| пулхар † \| хун †¹ \| хасар †¹ \| чăваш

Авалхи тĕрĕк	авалхи кăркăс (енисей-кăркăс) † \| орхон-енисей (ватă тĕрĕк) \| уйгур рунă (орхон-уйгур) †

Туçи алтай (вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ¹	кăркăс-кăпчак³: кăркăс (çурçĕр кăркăс, ферган-кăпчак (†), кăнтăр кăркăс), кăнтăр алтай (диал.: хăй алтай (ойрот), теленгит, телеут) \| çурçĕр алтай¹: шор челхин кондом диалекчĕ², чулăм челхин анат чулăм диалекчĕ², çурçĕр алтай (диал.: кумандă, челкан) \| тапалар³

Карлук ушкăнĕ	карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа (аргу)¹ \| карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, чагатай, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — айна ‡, или-тĕрĕк, лобнор ‡¹, узбек, уйгур (çĕнĕ уйгур), хотан², хотон (†) ‡¹, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем²

Кăпчак ушкăнĕ	авалхи кăпчак † \| нухай-кăпчак: алабуга-нухай², аçтăрхан-нухай², казах, каракалпак, нухай, крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡², ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем², кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем², юртă-нухай² \| атăл-кăпчак: пушкăрт, çĕпĕр-тутар, тутар (диал.: мишер) \| половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар¹ (караим, крым диалекчĕ², крым тутар (литература), крымчак², крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, урум (азовçум) — кăпчак пуплевĕсем²), кумăк-карачай-балкар¹ (эрмен-кăпчак †, карачай-балкар, кумăк), мамлюк-кăпчак †

Огуз ушкăнĕ	авалхи огуз † \| печенег †¹ \| салар \| çурçĕр узбек (икан-карабулак) \| хăй огуз: азербайджан (диалектсем) \| айналлу² \| афшар² \| балкан-гагауз \| гагауз \| кашкай² \| осман † \| салчук² \| сири-туркмен² \| сонкор-тĕрĕк \| турккă (диал.: кипр) \| туркмен (диал.: трухмен) \| урум (азовçум) — огуз пуплевĕсем \| хорасан-тĕрĕк (диал.: боджнурди) \| хорезм (ӳспек чĕлхин огуз диалекчĕсем)² \| цалк² \| крым тутар чĕлхин кăнтăр çыранĕн диалекчĕ

Саян (тобас) ушкăнĕ	çеçенхир: кёк-мончак (диал.: мончак, цэнгэл), тăва \| тайга: тухăç тăва, сойот-цатан (диал.: сойот, урянхай, цатан), тофалар

Хакас (кăркăс) ушкăнĕ	сарăк-югур (хара-йогур) \| фуюй-кăркăс \| хакас-алтай: шор чĕлхин мрас диалекчĕ², чулăм чĕлхин вăтам калаçăвĕ², хакас

Якут ушкăнĕ	ака теекен \| о-теекен, çав шутра долган², якут литератури

Çырулăх	орхон-ениçей рунисем \| пăлхар рунисем \| яналиф
Асăрхавсем: ¹ чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); ² «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); ³ кăпчак, пулас; † çухалнă, уйрăлнă е улшăннă чĕлхесем; (†) çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем

Шаблон:Узбек чĕлхи

п • с • т Узбексем
Культура	Литература • Мусăк • Кухня • Узбек ячĕсем • Узбек наци костюмĕ

Чĕлхе	Узбек чĕлхи

Диаспора	Афганистан • Казахстан • Кăркăсстан • Китай • Пакистан • Раççей (Санкт-Петербург) • Таджикистан • Туркменистан • Турци • Украина • АПШ

Тĕне тытни	Ислам • Христианлăх