Сивĕ вăрçă

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
(Сивлек вăрçă ҫинчен куҫарнӑ)
Сивĕ вăрçă
Вăхăт пуш, 5 1946раштав, 26 1991
Вырăн Пĕтĕм тĕнче, космос.
Пĕтĕмлетни СССР арканăвĕ,
Германи пĕрлешĕнни,
Варшава килĕшĕвĕ ĕçне вĕçлени, Югославипе Чехословаки арканăвĕ.
Тăшмансем
Ӳкерчĕк:Warsaw Pact seal.png ВКЙ тата ЭПК:

Сивĕ вăрçăСССР
Албани ялавĕАлбани
Сивĕ вăрçăБолгари (1990 çулчен)
Сивĕ вăрçăВенгри (1990 çулчен)
ГДР ялавĕГДР (1955—1990)
Сивĕ вăрçăПольша
Сивĕ вăрçăРумыни (1989 çулчен)
Чехословаки ялавĕЧехословаки (1990 çулчен)


Куба ялавĕКуба (1961 çулчен)
Сивĕ вăрçăКитай
КХДР ялавĕКХДР
Ангола ялавĕАнгола1975)
Вьетнам ялавĕВьетнам
Лаос ялавĕЛаос
Монголи ялавĕ[[]]
Афганистан ялавĕАфганистан (1978 çултанпа)


Икĕпат ялавĕИкĕпат (1952—1972)
Сири ялавĕСири
Ирак ялавĕИрак
Сивĕ вăрçăЛиви (1969 çултанпа)
Палестина ялавĕПалестина
Алжир ялавĕАлжир
Мозамбик ялавĕМозамбик
Сивĕ вăрçăЭфиопи (1974 çултанпа)
Конго Республики ялавĕКонго Республики
Инди ялавĕИнди
Индонези ялавĕИндонези (1959—1965)
Сивĕ вăрçăНикарагуа (1979—1990)
Кени ялавĕКени
Сенегал ялавĕСенегал
Мали ялавĕМали (1968 çултанпа)
Мьянма ялавĕМьянма
Камбоджа ялавĕКомбоджа (1975 çултанпа)
Шри-Ланка ялавĕШри-Ланка
Бангладеш ялавĕБангладеш

ÇАПУ тата ЕЭП:

АПШ
Бельги ялавĕБельги
Сивĕ вăрçăАслă Британи
Сивĕ вăрçăФранци (1966 çултанпа)
Сивĕ вăрçăГермани (1955 çултанпа)
Сивĕ вăрçăГреци
Сивĕ вăрçăДани
Сивĕ вăрçăИсланди
Испани ялавĕИспани
Сивĕ вăрçăИтали
Канада ялавĕКанада
Люксембург ялавĕЛюксембург
Нидерландсен ялавĕНидерландсем
Сивĕ вăрçăНорвеги
Португали ялавĕПортугали
Сивĕ вăрçăТурци


Сивĕ вăрçăЯпони
Тайвань ялавĕТайвань
Сивĕ вăрçăКăнтăр Корей
Австрали ялавĕАвстрали
Çĕнĕ Зеланди ялавĕÇĕнĕ Зеланди
Кăнтăр Вьетнам ялавĕКăнтăр Вьетнам
Сивĕ вăрçăТаиланд
Малайзи ялавĕМалайзи
Израиль ялавĕИзраиль
Иран ялавĕИран (1979 çулчен)
Пакистан ялавĕПакистан
Сауд Аравин ялавĕСауд Аравийĕ
КАР ялавĕКАР
Заир ялавĕЗаир
Бахрейн ялавĕБахрейн
Катар ялавĕКатар
Кувейт ялавĕКувейт
ПАЭ ялавĕПАЭ
Оман ялавĕОман
Тамил-Илам

Çарпуçсем
паллă мар паллă мар
Енсен вăйĕсем
паллă мар паллă мар
Çухатнисем
паллă мар паллă мар
Логотип Викисклада Аудио, фото, видео Викиампарта

Сивĕ вăрçă[1] — пĕтĕм тĕнчери геополитика, экономика тата идеологи сферисенче Совет Союзĕпе тата унăн тăмарĕсемпе, пĕр енчен, тата АПШ-па тăмарĕсем — тепĕр енчен, хушшинче 1940-мĕш çулсенчен пуçласа 1990-мĕш çулсем пуçламăшĕччен пынă конфронтаци.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Конфронтацин паллă пайĕ идеологи шутланать. Капитализм тата социализм моделĕсен хирĕçлевĕсем сивлек вăрçăн тĕп сăлтавĕ пулаççĕ. Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче çĕнтерӳ тупăшланă икĕ мăнаç патшалăх кашни хăйĕн идеологи тĕлĕпе тĕнчене урăхлатас тесе хăтланаççĕ. Вăхăт иртнĕçем конфронтаци икĕ енĕн те идеологин тĕп элеменчĕ пулса тăрать.

«Сивлек вăрçă» термина пĕрремĕш 1947 çулхи акан 16-мĕшĕнче АПШ президенчĕн Гарри Трумэнăн канашçи, Бернард Барух хăйĕн Кăнтăр Каролина штачĕн элчисен палатти умĕнче каланă.[2]

Сивĕ вăрçăн пуçламăшĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи вĕçленнĕ хыççăн советсен сĕмне Тухăç Европа патшалăхĕсем лекеççĕ, çак вара, уйрăмах Польшăра Лондонри поляксен эмиграцири правительстви маар, советсем майлă правительствăна йышăннипе Аслă Британипе АПШ килĕшмесĕр Совет Союзне хирĕçлеме тытăнать.

1945 çулхи ака уйăхĕнче Аслă Британи премьер-министрĕ Винстăн Черчĕл СССР-а хирĕç вăрçă планне хатĕрлеме хушать. Çак шухăш пĕтĕмлетĕвĕсене Черчĕл хăйĕн мемуарĕсенче çырать:[3]

  • пĕрремĕшĕ, Совет Раççейĕ ирĕкле тĕнчешĕн вилĕмлĕ хăрашу пулса тăчĕ;
  • иккĕмĕшĕ, пĕр тăхтамасăрах ăна хирĕçле çĕнĕ фронт йĕркелемелле;
  • виççĕмĕшĕ, çак фронта Европăра тухăçалларах куçармалла;
  • тăваттăмĕшĕ, анкăл-американ çарĕсен тĕп чăн тĕллевĕ — Берлин;
  • пиллĕккĕмĕшĕ, Чехословакие ирĕке кăларасси, американ çарĕсем Прагăна кĕресси паллă вырăн йышăнать;
  • улттăмĕшĕ, Вена хулине, тĕрĕссипе пĕтĕм Австрие анăç патшалăхсем, тепĕр енчен, вырăс Совечĕсемпе пĕрле, ертсе пымалла;
  • çиччĕмĕшĕ, Тито маршалăн Итали пирки хапсăнусене чармалла…

1946—1953[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Европа территоринче пĕр-пĕрне хирĕç тăракан вăрçă-политика блокĕсем

1947 çулхи пушăн 12-мĕшĕнче АПШ президенчĕ Гарри Трумэн Греципе Турцие вăрçă тата экономика пулăшăвĕ пама 400 миллион доллар уйăрнине пĕлтерет.

1953—1962[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хрущёв «ирĕлĕвĕ» пуçлансан тĕнче вăрçи тухас хăрушлăх чакнă — уйрăмах çак особенно это было характерно для конца 1950-х гг, увенчавшегося визитом Хрущёва в США.

1962—1979 (Разрядка)[тӳрлет | кодне тӳрлет]


1979—1985[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1985—1991[тӳрлет | кодне тӳрлет]


Сивлек вăрçă пулăмĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Икĕ полярлă тĕнче 1959 çулта
Икĕ полярлă тĕнче 1980 çулта

Сивĕ вăрçăн урокĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Сивĕ вăрçин астăвăмĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Музейсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]


«Сивĕ вăрçинче çĕнтернĕшĕн» медаль[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ӳкерчĕк:Coldwarvic.jpg
Cold War Service Medal — «Сивлек вăрçинче çĕнтернĕшĕн» медаль (АПШ)

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Кавычкăсăр пĕчĕк сасă паллинчен пуçласа сивлек вăрçă çырма сăмахсар сĕнет: Лопатин В. В. Прописная или строчная? Орфографический словарь / В. В. Лопатин, И. В. Нечаева, Л. К. Чельцова. — М.: Эксмо, 2009. — 512 с., стр. 469
  2. ^ (english) Bernard Baruch coins the term «Cold War» 16 April 1947 — wwww.history.com
  3. ^ Вторая мировая война. Черчилль У. Сокр. пер. с англ. Кн. третья, т. 5-6. М 1991, С. 574.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Сб.

Lewkowicz, Nicolas, The German Question and the Origins of the Cold War, IPOC, Milan, 2008 Пламя "холодной войны": Победы, которых не было. = Cold War Hot:Alternative Decisuicions of the Cold War / под ред. Питера Цуроса, пер. Ю.Яблокова. — М.: АСТ, Люкс, 2004. — С. 480. — (Великие противостояния). — 5000 экз. — ISBN 5-17-024051

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]