Кодекс-Куманикус

Кодекс-Куманикус (лат. Codex Cumanicus, «Кăпчак чĕлхисен сăмахсарĕ») — кăпчак чĕлхин палăкĕ (1303), сыхланса юлнă пĕртен-пĕр экземплярĕ Италире, Венецири Сăваплă Марк соборĕн кĕнекесарĕнче упранать.

Кунта "Куман" тени "Кăпчак" тенине пĕлтерет, мĕншĕн тесен Европара шăпах çапла каланă вăл вăхăтра. Вăтам ĕмĕрсенчи Руçра та çапла каланă хăш чухне, çапах та унта ытларах половцы ятпа паллă пулнă.

Сăмахсара ăсталанă вăхăтра тата вырăнта (Крым) кăпчаксем хăйсен чĕлхине чăннипе ĕнтĕ тутар чĕлхи тени курăнать.

Вуламалли

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Гаркавец А. Кодекс Куманикус: Половецкие молитвы, гимны и загадки XIII—XIV вв. — Москва, 2006. — 89 с.
Абибуллаева, С.. "Кодекс Куманикус" - памятник тюркских языков конца XIII-начала XIV веков, Культура народов Причерноморья (2006), pp. 9–11. Тĕрĕсленĕ 6 Ака уйӑхӗн 2016.

CODEX CUMANICUS – Encyclopaedia Iranica. Тĕрĕсленĕ 6 Ака уйӑхӗн 2016.

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тема: «Кодекс куманикус»(ĕçлемен каçă) Чăваш халăх сайтĕнчи "Кивĕ форумран".

п • с • т Тĕнчери çырулăхсем
Кун-çулĕ • Глиф • Графема • Дешифровка • Палеографи • Çыру системипе чĕлхесен ят-йышĕ • Тăвакансем

Консонант çырăвĕ	Арамей • Арап • Джави • Авалхи ливи • Еврей • Набати • Пахлави • Самар • Сири • Сăкăт • Угарит • Финики • Кăнтăр арави

Абугидăсем / Инди çырăвĕ	Бали • Батак • Бирма • Брахми • Бухид • Варанг-кшити • Тухăç нагари • Грантха • Гуджарати • Гупта • Гурмукхи • Деванагари • Кадамба • Кайтхи • Калинга • Каннада • Кхмер • Ланна • Лаос • Лепча • Лимбу • Лонтара • Малаялам • Манипури • Митхилакшар • Моди • Мон • Монгол • Нагари • Непал • Ория • Паллава • Ранджана • Реджанг • Саураштра • Сиддхаматрика • Сингал • Соёмбо • Судан • Тагал • Тагбанва • Такри • Тамил • Телугу • Тай • Тибет • Тохар • Хануноо • Хун • Шарада • Ява

Абугидăсем / Урăххисем	Бойд хăвăрт çырăвĕ • Канад сыпăклă • Кхароштхи • Мероит • Питман хăвăрт çырăвĕ • Поллард çырăвĕ • Соранг Сомпенг • Тана • Томас хăвăрт çырăвĕ • Эфиоп

Йĕрлĕ алфавитсем	Авеста • Агва • Эрмен • Басса • Бютхакукия • Вагиндра • Венгр рунисем • Глаголица • Гот • Грегг хăвăрт çырăвĕ • Грек-ибери • Грек • Грузин • Гьирокастро • Дезерет • Авалхи пермь • Авалхи тĕрĕк • Кириллица • Копт • Латиница • Мандей • Малоази • Тĕнчери фонетика • Маньчжур • Нко • Обэри-Окаимэ • Огами • Ол-чики • Рунăсем • Çурçĕр этрус • Сомали • Ватă монгол • Авалхи ливи (Тифинаг) • Эльбасан • Этрус • Хангыль

Йĕрлĕ мар алфавитсем	Брайль шрифчĕ • Морзе азбуки • Мун шрифчĕ • Оптик телеграфĕ • Семафор азбуки • Тĕнчери сигналсен пухăмĕ • Тĕрме азбуки

Идео- тата Пиктограммăсем	Ацтек • Донгба • Месоамерикан • Микмак • Миштек • Нсибиди • Токапу

Логограф çырăвĕ	Китай: Йăларан • Çăмăллатни • Тьы-ном • Кандзи • Ханчча Китайран пулса тухнисем: Кидань • Чжуань • Чжурчжэнь Лого-силлабиллисем: Анатоль • И • Савăл çырулăхĕ • Майя • Тангут Лого-консонантли: Демоти • Икĕпат иероглиф • Иерат

Сыпăклă çыру	Афака • Ваи • Геба • Авалхи перс • И • Катакана • Кикакуи • Кипр • Кпелле • Б йĕрĕллĕ çыру • Манъёгана • Нюй-шу • Хирагана • Чероки • Югтун

Куçăмлă сыпăк-алфавитлисем	Палеоиспан • Чжуинсем

Тĕвĕллĕ системăсем	Кипу • Китайри тĕвĕллĕ çыру

Шифр уçманнисем	Пайпăл • Авалхи ханаан • Иссык • Кипр-миной • Крит иероглифĕсем • А йĕрлĕ çыру • Миштек • Инд айлăмĕн • Цзяху • Ронго-ронго • Войнич алçырăвĕ • Символы культуры полей погребальных урн • Протосинай • Диспилио тапăлĕ • Тэртэр çырнисем • Фест дискĕ

Шутласа кăларнисемпе туйăнаканнисем (?)	Славянсен Христосчен çырулăхĕн тупсăмĕ • Кирт • Сарати • Тенгвар

Çавăн пекех пăхăр	Мнемоника • Стенографи • Носители: Хут • Тăм тапăлĕ • Папирус • Пергамент (Палимпсест)

п • с • т Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем
пратĕрĕк †
Пăлхар ушкăнĕ	авар (тĕрĕк) †¹ \| пулхар † \| хун †¹ \| хасар †¹ \| чăваш

Авалхи тĕрĕк	авалхи кăркăс (енисей-кăркăс) † \| орхон-енисей (ватă тĕрĕк) \| уйгур рунă (орхон-уйгур) †

Туçи алтай (вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ¹	кăркăс-кăпчак³: кăркăс (çурçĕр кăркăс, ферган-кăпчак (†), кăнтăр кăркăс), кăнтăр алтай (диал.: хăй алтай (ойрот), теленгит, телеут) \| çурçĕр алтай¹: шор челхин кондом диалекчĕ², чулăм челхин анат чулăм диалекчĕ², çурçĕр алтай (диал.: кумандă, челкан) \| тапалар³

Карлук ушкăнĕ	карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа (аргу)¹ \| карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, чагатай, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — айна ‡, или-тĕрĕк, лобнор ‡¹, узбек, уйгур (çĕнĕ уйгур), хотан², хотон (†) ‡¹, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем²

Кăпчак ушкăнĕ	авалхи кăпчак † \| нухай-кăпчак: алабуга-нухай², аçтăрхан-нухай², казах, каракалпак, нухай, крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡², ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем², кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем², юртă-нухай² \| атăл-кăпчак: пушкăрт, çĕпĕр-тутар, тутар (диал.: мишер) \| половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар¹ (караим, крым диалекчĕ², крым тутар (литература), крымчак², крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, урум (азовçум) — кăпчак пуплевĕсем²), кумăк-карачай-балкар¹ (эрмен-кăпчак †, карачай-балкар, кумăк), мамлюк-кăпчак †

Огуз ушкăнĕ	авалхи огуз † \| печенег †¹ \| салар \| çурçĕр узбек (икан-карабулак) \| хăй огуз: азербайджан (диалектсем) \| айналлу² \| афшар² \| балкан-гагауз \| гагауз \| кашкай² \| осман † \| салчук² \| сири-туркмен² \| сонкор-тĕрĕк \| турккă (диал.: кипр) \| туркмен (диал.: трухмен) \| урум (азовçум) — огуз пуплевĕсем \| хорасан-тĕрĕк (диал.: боджнурди) \| хорезм (ӳспек чĕлхин огуз диалекчĕсем)² \| цалк² \| крым тутар чĕлхин кăнтăр çыранĕн диалекчĕ

Саян (тобас) ушкăнĕ	çеçенхир: кёк-мончак (диал.: мончак, цэнгэл), тăва \| тайга: тухăç тăва, сойот-цатан (диал.: сойот, урянхай, цатан), тофалар

Хакас (кăркăс) ушкăнĕ	сарăк-югур (хара-йогур) \| фуюй-кăркăс \| хакас-алтай: шор чĕлхин мрас диалекчĕ², чулăм чĕлхин вăтам калаçăвĕ², хакас

Якут ушкăнĕ	ака теекен \| о-теекен, çав шутра долган², якут литератури

Çырулăх	орхон-ениçей рунисем \| пăлхар рунисем \| яналиф
Асăрхавсем: ¹ чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); ² «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); ³ кăпчак, пулас; † çухалнă, уйрăлнă е улшăннă чĕлхесем; (†) çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем

п • с • т Тĕрĕк çырулăхĕсем
Тахçанхи çырулăхсем	эрмен-кăпчак • пăлхар рунисем • авалхи тĕрĕк руни • Книга гаданий • Кодекс-Куманикус • осман • староуйгурская

Хальхи тĕрĕк çырулăхĕсем	азербайджан • алтай (ойрот) • пушкăрт • гагауз • казах • караим • каракалпак • карачай-балкар • кăркăс • крым-тутар (крымчак, урум) • кумык • нухай • çĕпĕр-тутар • сойот • тутар • тофалар • тува • турккă • туркмен • узбек • уйгур • хакас • чăваш • шор • якут (долган)

Проектри тата пулăшу çырулăхсем	казновица • çĕнĕ тĕрĕк алфавичĕ • пĕрлехи тĕрĕк алфавичĕ • салар • сарыг-югур • фуюй-кăркăс