Уяр, Хветĕр
| Хветĕр Уяр | |||
 | |||
| Çуралнă чухнехи ят: | Фёдор Ермилович Афанасьев | ||
|---|---|---|---|
| Çуралнă вăхăт: | 1914, ака, 19 (ытти çăлкуçсем тăрăх 1913-мĕш çулхи апрелĕн 19-мĕшĕ[1]) | ||
| Çуралнă вырăн: | Сухари Матак ялĕ, (халĕ Исаклă районĕ, Самар облаçĕ) | ||
| Вилнĕ вăхăт: | 2000, утă, 9 | ||
| Вилнĕ вырăн: | Шупашкар, Чăваш АССР | ||
| Гражданлăх: |
 РФ | ||
| Ĕçлев тĕсĕ: | чăваш çыравçи тата сăвăçĕ | ||
| Чыславсем: |
| ||
Хветĕр Уяр (çуралнă чухнехи ят-шыв Афанасьев Федор Ермилович, паспортра тĕрлĕ çулсенче епле палăртни паллă мар) (1914-мĕш çулхи ака пуш уйăхĕн 19-мĕшĕ (ытти çăлкуçсем тăрăх 1913-мĕш çулхи апрелĕн 19-мĕшĕ[1]), Сухари Матак ялĕ, Исаклă районĕ, Самар облаçĕ — 2000 çул, утă уйăхĕн 9-мĕшĕ, Шупашкар, Чăваш АССР) — чăваш çыравçи.
СССР ÇП пайташĕ (1953 çул). Чăваш Енĕн тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ (1984), Чăваш халăх çыравçи (1990)[2][3]
Пурнăçĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1914 çулхи ака уйăхĕн 19-мĕшĕнче Самар облаçĕнчи Исаклă районне кĕрекен Сухари Матакра çуралнă.
Самарта икĕ сыпăклă чăваш шкулĕнче, Хабаровск педтехникумĕнче, Благовещенск пединститутĕнче вĕреннĕ. 1936 çулта Шупашкара куçса килнĕ. Шкулта ĕçленĕ. Каярахпа радиокомитетра литература енĕпе ĕçленĕ. Кĕнеке палатин директорĕнче тăрăшнă. "Капкăн" журнал редакцинче, кĕнеке кăларăвĕнче вăй хунă.
Калав, очерк çырма 1930 çулта пуçланă. Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçине хутшăннă, фронтри паттăрлăхшăн III степеньлĕ Мухтав орденĕпе медальсемпе хисепленĕ.
Литературăри пысăк çитĕнӳсемшĕн ăна "Чăваш Енĕн культурин тава тивĕçлĕ ĕçченĕ" (1984), Чăваш халăх çыравçи (1990) хисеплĕ ятсем панă.
Уяр ăста тăлмачă та. Вăл А.П. Чехов, Н.Гарин-Михайловский илемлĕ ĕçĕсене чăвашла куçарнă.
1936 çулта Шорникова Елена Васильевнăпа çемье çавăрнă, 64 çул пĕрле пурăнса икĕ хĕр ӳстернĕ.
Çыравçă 2000 çулхи утă уйăхĕн 9-мĕшĕнче вилнĕ.
Ĕçĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Вăтăр ытла кĕнеке çырнă. Чи палли , паллах, "Шурча таврашĕнчи" роман. Ытти кĕнекисем:
- "Сукмак" (1941),
- "Çулсем-йĕрсем" (1943),
- "Шурча таврашĕнче" (1952, 1984),
- "Виçĕ кун, виçĕ каç" (1965),
- "Телейлĕ Палюк" (1971),
- "Писательпе тĕл пулни" (1972),
- "Сăмах мехелĕ" (1980),
- "Кĕрхи çумăр" (1984);
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Федоров, Г. И. Художественный мир Федора Уяра : проблемы типологии, поэтики и художественной семантики / Г. И. Федоров. – Чебоксары, 1991. – 174 с.
- Алимасова, Г. Хветĕр Уярăн деталь ăсталăхĕ / Г. Алимасова // Ялав. – 1994. – № 9. – С. 28-29.
- Смирнова, Н. Ĕçӳ те, яту та халăхра упранĕ / Н. Смирнова // Хыпар. – 2000. – 12 утă.
- Фомина, Л. Иван Мучипе Хветĕр Уяр / Л. Фомина // Ялав. – 2000. – № 10. – С. 70-71.
- Артемьев, Ю. М. Зигзаги судьбы мастера // Артемьев, Ю. М. Страсть к полемике / Ю. М. Артемьев. – Чебоксары, 2003. – С. 179-181.
- Афанасьев, П. Уяр Хведер (Афанасьев Федор Ермилович) // Афанасьев, П. Писатели Чувашии / П. Афанасьев. – Чебоксары, 2006. – С. 454-456.
- Тимуков, А. Н. Уяр Хвэдер / А. Н. Тимуков // Краткая чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2001. – С. 424.
- Федоров, Г. И. Уяр (Афанасьев) Федор Ермилович / Г. И. Федоров // Чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2011. – Т. 4 : Си-Я. – С. 337-338.
- Хузангай, А. Обретенное слово : (памяти народного писателя Чувашии Хведера Уяра) / А. Хузангай // Республика. – 2000. – 28 июля.
- Ялгир, П. Уяр Хведер (Афанасьев Федор Ермилович) // Ялгир, П. Литературный мир Чувашии / П. Ялгир. – Чебоксары, 2005. – С. 123.