Азербайджансем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

12:59, 18 Чӳк уйӑхӗн 2014 вӑхӑтри верси

Азербайджа́нсем (азерб. Azərilər^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]^[18]^[19]^[20]^[21], Azəri Türk)^[22]^[23]^[24]^[22] — тĕрĕк чĕлхиллĕ Азербайджан Республикинчи тĕп, çурçĕр-анăç Иранăн чылай йыш халăх. Пур йышĕ — 24 миллион çын^[25]. Антропологи енĕпе чылай азербайджан каçпи тĕсĕ шутне кĕрет.

Пурăнакан çĕрсем

Азербайджанра 8 миллион ытла çын пурăнать. Патшалăхра вĕсен шайĕ 91 % пулать. Азербайджансăр пуçне, азербайджансем Иран çĕрне йышăнаççĕ, унта вĕсем Анăç Азербайджан, Тухăç Азербайджан, Ардебиль, Зенджан провинцисенче нумайрахăшĕ пурăнать , çаплах Курдистан тата Хамадан провинцисен тухăç районĕсенче, Казвин провинцин çурçĕр районĕсенче кил-çурт çавăрнă. Пысăк азербайджан пĕрлĕхĕсем Тегеран, Кередж, Мешхед хулисенче те пур.

Раççейре азербайджансем тахçанах Кăнтăр Дагестанра пурăнаççĕ, Дербент районĕнче ытларахăшĕ (55,7 %) пулаççĕ тата Табасаран (18 %), Рутул (4 %, Анат Катрух аулĕ) тата Кизляр (3 %, Мăн Бредихи тата Перси аулĕсем) районĕсенче те пурăнаççĕ. Совет вăхăтĕнче тата ун хыççăнхи çулсенче шалти иммиграцине пула тата Азербайджанран тата урăх республикăсенчен куçса килнипе халĕ азербайджансем тĕрлĕ йышпа Раççейĕн чылай территоринче палăраççĕ (тĕплĕнрех Раççейри азербайджансем статьяна вулăр).

Грузиире азербайджансем, Тбилисисĕр пуçне, кăнтăр, кăнтăр-тухăç тата ва районĕсене: Марнеули, Болниси, Дманиси, Гардабани (çак тăватă районта вĕсем абсолютлă е кăшт нумайрахăш шутланаççĕ), Сагареджо, Каспи, Мцхета, Цалка, Лагодехи, Карели, Тетри-Цкаро, Гори тата Телави йышăнса пурăнаççĕ. Азербайджансем çаплах Рустави тата Дедоплис-Цкаро хуласенче пурăнаççĕ.

Эрмен-азербайджан хирĕçĕвĕччен (1988) азербайджан çыннисем пурăнакан вырăнсем нумай Эрмени регионĕсенче пулнă, (тĕплĕнрех пăхăр Эриенири азербайджансем), çав шутра Ереванра, унта вĕсем 1897 çулчен пысăк этнос ушкăнĕ шутланнă.^[26]

Турцири азербайджансем Эрменипе юнашар районсене: Карс тата Игдыр провинцисене тата Эрзурум провинцин Шенкая тăрăхне йышăнса пурăнаççĕ. Совет тапхăрĕ хыççăн Азербайджанран куçса пынипе азербайджансем Турцин чылай хулисенче вырнаçрĕç.

Туркменистанра азербайджансем уйрăмах пĕрле Туркменбаши (Красноводск) тата Ашхабад хуласенче вырнаçнă.^[27]

Унсăр пуçне азербайджансем Европăра, АПШ-ра, Канадăра, Украинăра, Узбекистанра, Казахстанра тата урăх СССР-та пулнă урăх республикасенче вырнаçнă.

Этногенез

Проникновение тюрок в Восточное Закавказье привело к тюркизации значительной части местного населения и в ХI—ХIII вв. начало формированию тюркоязычной азербайджанской народности.^[28]. Азербайджансен этногенезне иран халăхĕсем, çаплах кавказ албанĕсем тата урăх кавказ чĕлхиллĕ халăхсем хутшăннă.^[29] Азербайджан халăхлăхĕ XV—XVI ĕмĕрсенче, Сефевсен тапхăрĕнче, ^[30], хормăланасси вĕçленет. XIX — XX ĕмĕр вĕçĕнче официаллă раççей докуменчĕсенче азербайджансене ту тутарĕсем, мăсăльмансем, кавказ лешьен тутарĕсем, ăслăх-этнографи ĕçесенче — адербейджан е азербайджан тутарĕсем, тĕрĕксем, азербайджансем тенĕ. ^[31]

Антропологи енĕпе чылай азербайджан европа евĕр расăн инди-иран турачĕн каçпи тĕс пайне кĕрет.

Этноним

«Азери» ят авалтанах паллă пулнă. Унпа Персин Азербайджан провинцинчи тĕрĕксемпе хутшăнса кайиччен хальхи талыш тата çухалнă килит чĕлхисене çывăх азери чĕлхипе пупленĕ, иран чĕлхипе калаçакан çынсене палăртнă^[32]. Хăш кӳршĕ халăхсем, çав шутра тĕрĕксем те азербайджансенев «азери» теççĕ. Темиçе этнографи ушкăнĕ — карапапахсем, айрумсем, падарсем, шахсевенсем, карадагсем тата урăх. те^[33]. Раççейре вĕсене «ту тутарĕсем» тенĕ. Азербайджанра «азербайджан тутарĕсем», е «азербайджансем» термина, пĕрремĕш хут 1891 çулта «Кешкюль» либераллă баку хаçачĕ кĕртнĕ^[34]. XIX ĕмĕрĕн вĕçенчен пуçласа XX ĕмĕр пуçламĕшĕчченех «азербайджансем» терминпа этнографсем усă кураççĕ^[35]^[36]. Кавказ тĕрĕкĕсен «азербайджансем» хорми 1930-мĕш çулсенче çирĕпленет.

1918 çулта Кавказ Лешьен сеймĕн азербайджан фракцийĕ, (официаллă «кавказ-тутар»), хăйĕн çĕршывăн «Азербайджан Демократи Республики» (АДР) ирĕклĕхне пĕлтерет. Авал вăхăтра хальхи АДР територийĕ историре Арран ятпа паллă пулнă^[37]^[38] (авалхи Кавказ Албанийĕ, пирĕн эрăччен I ĕмĕр) тата Ширван, çаплах Азербайджан истори хоронимĕ Араксран кăнтăралла ^[39] Тебриз, Ардебиль хуласемпе Урми кӳлĕ çĕрĕсене, тепĕр сăмахпа авалхи Атропатенăна асăннă. Атропатена хăйĕн ятне авалхи Атропат (Атурпата) тăрăм ятĕңчен илнĕ. Каярах авалхи перс чĕлхинче хоронима арапла улăштараççĕ (Атурпаткан-Адурбадган-Азербиджан-Азербайджан витĕр).^[40] Монголсем айĕнчи Азербайджан тесе хăш чухне Арранăн кăнтăр пайне те палăртнă. Çапах та, 1918 çулченех Кавказ Лешьен территоринче «Азербайджан» истори-географи е политика йĕркелу топонимĕпе Азербайджан перси провинцине палăртнă^[41]^[42]^[43]^[44]^[45]^[46]^[47]^[48]. XX ĕмĕрте «Кăнтăр Азербайджан» тата «Çурçĕр Азербайджан» палăртусене пурнăçа кĕртеççĕ. Кемалистсем (каярах Совет Союзĕ те) истори Азербайджанĕпе кăнтăр-тухăç Кавказ Лешьен çĕрне пĕр патшалăха пухасшăн пулнă^[49].

Чĕлхе

Чĕлхи — азербайджан е азери, тĕрĕк чĕхисен кăнтăр-анăç (огуз) турачĕ шутĕнче пулать, персипе арап сĕмĕ питĕ вăйлă сисĕнет. Азербайджанла Азербайджанăн 95 % çынĕ калаçать. Диалект ушкăнĕсем: тухăç, анăç, çурçĕр тата кăнтăр. Азербайджансем хушшинче çаплах вырăс чĕлхи (Азербайджанра, Раççейре, Грузире), перси чĕлхи (Иранра) тата турккă чĕлхи саралнă. XX ĕмĕр тăршшипех азербайджан чĕлхин çырулăхĕ виçĕ хутчен — малтан латин, кайран — кириллица графикинчен (1958 çулта çак алфавита кириллица çинчи, азербайджан чĕлхине вырăнлăрах алфавит çине куçарнă). 1991 çулта Азербайджанра латин алфавичĕпе усă курма тытăнаççĕ.

Тĕн

Азербайджансен чылайăшĕ (иран тата кавказăн чылай пайĕн азербайджанĕсем) шиит ăнлантаруллă (джафар мазхабĕ) ислам йĕркипе кĕл тăвать. Суннитсем (ханафитсем) Азербайджанăн çурçĕр, çурçĕр-тухăç тата хăшпĕр вар районĕсенче пурăнаççĕ. Грузири тата Турцири азербаджан халăхĕ шиит, çаплах суннит ăнлантаруллă ислама йышăннă. Çаплах пĕчĕк йышлă бахайсем, христиансем тата сăртăшсем пур.

Кулленхи пурнăç

Хула çыннисем кавир тĕртеççĕ, ылтăн тата ахах-мерчен ĕçĕпе тертленеççĕ, йывăçпа чула ăсталаççĕ,^[50] XIX ĕмĕртен пуçласа — промăçлăх ĕç-пуçĕ çĕкленет; ял хуçалăхĕ — çĕр ĕçĕ, мамăк çитĕнтересси, сад ĕçĕ, иçĕм çитĕнтересси, пурçăн тăвасси,сурăх çăм, какай туса илесси, шултра выльăха ĕрчетесси. Паллă тырă культурисем — тулă, урпа, рис, çаплах вир, ыраш, кукуруза, сĕлĕ.

Азербайджансен чылайăшĕ халĕ хуласенче пурăнать. Ялсем саралса выртаççĕ, тусем çинче терраса евĕр, тӳрем тăрăллă чул çуртсем. Ту çинчи, айлăмри аулсенче çуртсене йывăç тата черепица тăрăллă çуртсем. Çурт-йĕр тумалли материалсем — чул тата шăрантарнă кирпĕч.

Çавăн пекех пăхăр

Асăрхавсем

^ Alman İmparatorluğu'nun Doğu siyaseti çerçevesinde Kafkasya politikası, 1914-1918
^ «Folia orientalia» Państwowe Wydawn. Naukowe, 1971
^ Harvard Encyclopedia of American ethnic groups, Harvard University Press, 1981, p. 171
^ Азербайджанцы
^ «Ağaoğlu Ahmed Bey». Fahri Sakal. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999
^ «Anadolu ağızlarının sınıflandırılması» Leylâ Karahan. Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996
^ «Azerbaycan siyasi muhaceretinin İstanbul'daki basın etkinliklerinin, 1923-1931: kamuoyu oluşturmadaki rolü» Belkıs Ulusoy Nalcıoğlu. İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi Yayınları, 2004
^ «Kafkas araştırmaları» Mehmet Saray. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1998
^ «Karabağ sorunu kapsamında Ermeniler ve Ermeni siyaseti» Aygün Attar. Atatürk Araştırma Merkezi, 2005
^ «Sivil toplumda Türk-Ermeni diyaloğu» Ragıp Zarakolu. Pencere Yayınları, 2008
^ «Türk'ün Dünya Nizamı» HARUN YAHYA
^ «Türk dünyası araştırmaları» Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1999
^ Azeri (Azerbaijani) Genetics: Abstracts and Summaries
^ ETHNIC SITUATION IN THE CAUCASUS. Rauf A. Guseynov
^ Ayse Pamir Dietrich Language Policy and the Status of Russian in the Soviet Union and the Successor States outside the Russian Federation. p. 2.
^ Gidaiat Orudzhev, D.Sc. (Philol.), Azerbaijani State Nationalities Policy Adviser (Baku, Azerbaijan)
^ "Daghestan: Factors of conflicts and stability". Enver Kisriev, professor, Daghestan Research Center, Russian Academy of Sciences (RAS), (Makhachkala, Russian Federation)
^ The Azeris in Georgia and the Ingilos: Ethnic minorities in the limelight
^ South Caucasus: Common Ground
^ Sabrina Tavernise. The New York Times – 22.10.2008
^ Who are Azeris?
^ ¹^тата² Азербайджанцы. Большая Советская Энциклопедия.
^ Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in Annika Rabo, Bo Utas. The Role of the State in West Asia, Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144
^ Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. Harvard Encyclopedia of American ethnic groups, Harvard University Press, 1981, p. 171, quote: In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…
^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок autogenerated3 не указан текст
^ (Вырăсла) Энциклопедия Брокгауза и Ефрона: Эривань
^ Р.Назаров. Национальные диаспоры в Туркменистане.
^ История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3
^ Central Asian Survey: The Journal of the Society for Central Asian Studies (1982, с. 437).
^ История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3
^ Энциклопедия Брокгауза и Ефрона
^ V. Minorsky, Studies in Caucasian history, Cambridge University Press, 1957, pg 112
^ Большая советская энциклопедия
^ Шнирельман В. А. Войны памяти: мифы, идентичность и политика в Закавказье. Москва, ИКЦ „Академкнига“ 2003 Стр. 34
^ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона
^ ЭСБЕ, статья тюрки
^ V. Minorsky. Caucasica IV. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 15, No. 3. (1953), p. 504
^ Encyclopædia Iranica. C.E. Bosworth. Arran
^ [1]
^ Всемирная история, т. III. М., 1957, стр. 132
^ V. Minorsky, „Ādharbaydjān (Azarbāydjān).“ Encyclopaedia of Islam. Edited by: P.Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007
^ The Paths of History — Igor M. Diakonoff, Contributor Geoffery Alan Hosking, Published in the year 1999, Cambridge University Press, p. 100
^ Extracts from a Memorandum on the Country of Azerbaijan By Keith E. Abbott, Esq., H.M. Consul-General in Persia. [Communicated by the Foreign Office.] Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol. 8, No. 6. (1863—1864), pp.275-279.
^ Encyclopædia Iranica. X. D. Planhol. Azerbaijan. Geography
^ В. В. Бартольд. Сочинения. T.II, ч. I, Москва, 1963, с.703
^ ЭСБЭ, ст. „Адербиджан“
^ Ben Fowkes, Ethnicity and ethnic conflict in the post-communist world (Basingstoke: Palgrave, 2002) pg 30
^ (Bert G. Fragner, ‘Soviet Nationalism’: An Ideological Legacy to the Independent Republics of Central Asia ’ in» in Van Schendel, Willem(Editor). Identity Politics in Central Asia and the Muslim World: Nationalism, Ethnicity and Labour in the Twentieth Century. London , GBR: I. B. Tauris & Company, Limited, 2001.)
^ Бартольд, т. 29, стр., 703
^ НАРОДЫ ДАГЕСТАНА. Lakia.net. Тĕрĕсленĕ авăн, 15, 2006

Каçăсем

Шаблон:Link FA

[1] Alman İmparatorluğu'nun Doğu siyaseti çerçevesinde Kafkasya politikası, 1914-1918

[2] «Folia orientalia» Państwowe Wydawn. Naukowe, 1971

[3] Harvard Encyclopedia of American ethnic groups, Harvard University Press, 1981, p. 171

[4] Азербайджанцы

[5] «Ağaoğlu Ahmed Bey». Fahri Sakal. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999

[6] «Anadolu ağızlarının sınıflandırılması» Leylâ Karahan. Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996

[7] «Azerbaycan siyasi muhaceretinin İstanbul'daki basın etkinliklerinin, 1923-1931: kamuoyu oluşturmadaki rolü» Belkıs Ulusoy Nalcıoğlu. İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi Yayınları, 2004

[8] «Kafkas araştırmaları» Mehmet Saray. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1998

[9] «Karabağ sorunu kapsamında Ermeniler ve Ermeni siyaseti» Aygün Attar. Atatürk Araştırma Merkezi, 2005

[10] «Sivil toplumda Türk-Ermeni diyaloğu» Ragıp Zarakolu. Pencere Yayınları, 2008

[11] «Türk'ün Dünya Nizamı» HARUN YAHYA

[12] «Türk dünyası araştırmaları» Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1999

[13] Azeri (Azerbaijani) Genetics: Abstracts and Summaries

[14] ETHNIC SITUATION IN THE CAUCASUS. Rauf A. Guseynov

[15] Ayse Pamir Dietrich Language Policy and the Status of Russian in the Soviet Union and the Successor States outside the Russian Federation. p. 2.

[16] Gidaiat Orudzhev, D.Sc. (Philol.), Azerbaijani State Nationalities Policy Adviser (Baku, Azerbaijan)

[17] "Daghestan: Factors of conflicts and stability". Enver Kisriev, professor, Daghestan Research Center, Russian Academy of Sciences (RAS), (Makhachkala, Russian Federation)

[18] The Azeris in Georgia and the Ingilos: Ethnic minorities in the limelight

[19] South Caucasus: Common Ground

[20] Sabrina Tavernise. The New York Times – 22.10.2008

[21] Who are Azeris?

[autogenerated2-22] ¹^тата² Азербайджанцы. Большая Советская Энциклопедия.

[23] Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in Annika Rabo, Bo Utas. The Role of the State in West Asia, Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144

[harvard-24] Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. Harvard Encyclopedia of American ethnic groups, Harvard University Press, 1981, p. 171, quote: In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…

[autogenerated3-25] Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок autogenerated3 не указан текст

[26] (Вырăсла) Энциклопедия Брокгауза и Ефрона: Эривань

[27] Р.Назаров. Национальные диаспоры в Туркменистане.

[АИ-28] История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3

[29] Central Asian Survey: The Journal of the Society for Central Asian Studies (1982, с. 437).

[30] История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3

[autogenerated1-31] Энциклопедия Брокгауза и Ефрона

[32] V. Minorsky, Studies in Caucasian history, Cambridge University Press, 1957, pg 112

[33] Большая советская энциклопедия

[shnirelman-34] Шнирельман В. А. Войны памяти: мифы, идентичность и политика в Закавказье. Москва, ИКЦ „Академкнига“ 2003 Стр. 34

[35] Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона

[36] ЭСБЕ, статья тюрки

[37] V. Minorsky. Caucasica IV. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 15, No. 3. (1953), p. 504

[38] Encyclopædia Iranica. C.E. Bosworth. Arran

[39] [1]

[40] Всемирная история, т. III. М., 1957, стр. 132

[41] V. Minorsky, „Ādharbaydjān (Azarbāydjān).“ Encyclopaedia of Islam. Edited by: P.Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007

[42] The Paths of History — Igor M. Diakonoff, Contributor Geoffery Alan Hosking, Published in the year 1999, Cambridge University Press, p. 100

[43] Extracts from a Memorandum on the Country of Azerbaijan By Keith E. Abbott, Esq., H.M. Consul-General in Persia. [Communicated by the Foreign Office.] Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol. 8, No. 6. (1863—1864), pp.275-279.

[44] Encyclopædia Iranica. X. D. Planhol. Azerbaijan. Geography

[45] В. В. Бартольд. Сочинения. T.II, ч. I, Москва, 1963, с.703

[46] ЭСБЭ, ст. „Адербиджан“

[47] Ben Fowkes, Ethnicity and ethnic conflict in the post-communist world (Basingstoke: Palgrave, 2002) pg 30

[48] (Bert G. Fragner, ‘Soviet Nationalism’: An Ideological Legacy to the Independent Republics of Central Asia ’ in» in Van Schendel, Willem(Editor). Identity Politics in Central Asia and the Muslim World: Nationalism, Ethnicity and Labour in the Twentieth Century. London , GBR: I. B. Tauris & Company, Limited, 2001.)

[49] Бартольд, т. 29, стр., 703

[50] НАРОДЫ ДАГЕСТАНА. Lakia.net. Тĕрĕсленĕ авăн, 15, 2006

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

@@ 26-мĕш йĕрке: / 26-мĕш йĕрке: @@
 &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Огуз ушкăнĕ|Огуз ушкăн пайĕ]]}}
-'''Азербайджа́нсем''' ({{lang-az|azərbaycanlılar, azərilər, Azərbaycan türkləri}})<ref name=autogenerated2>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/61914/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B Азербайджанцы]. [[Большая Советская Энциклопедия]].</ref><ref>Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in [http://books.google.com/books?id=rkRC5G2qMzMC&pg=PA144 Annika Rabo, Bo Utas. ''The Role of the State in West Asia'', Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144]</ref><ref name="harvard">Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. [http://books.google.com/books?pg=PA171 ''Harvard Encyclopedia of American ethnic groups'', Harvard University Press, 1981, p. 171], quote: ''In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…''</ref><ref name=autogenerated2 /> — [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхиллĕ]] [[Азербайджан|Азербайджан Республикинчи]] тĕп, çурçĕр-анăç [[Иран]]ăн чылай йыш халăх. Пур йышĕ — 24 миллион çын<ref name=autogenerated3 />. Антропологи енĕпе чылай азербайджан  [[каçпи раси|каçпи тĕсĕ]] шутне кĕрет.
+'''Азербайджа́нсем''' ({{lang-az|'''Azərilər'''<ref>[http://books.google.ru/books?id=11C7AAAAIAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=5lxqVPvsBqqqywO02YGIDQ&ved=0CCAQ6AEwAzge Alman İmparatorluğu'nun Doğu siyaseti çerçevesinde Kafkasya politikası, 1914-1918]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=v3IhAQAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=i1xqVOu9FqfiywPYrYGoDw&ved=0CB8Q6AEwAzgU «Folia orientalia» Państwowe Wydawn. Naukowe, 1971]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=jIB4MY50sIUC&pg=PA1857&lpg=PA1857&dq=Harvard+Encyclopedia+of+American+ethnic+groups,+Harvard+University+Press,+1981,+p.+171&source=bl&ots=woEY9Xt6T4&sig=AIJfgdmRRcIe7Tf3zQ7Sv1RfDCw&hl=ru&sa=X&ei=V1hqVLCQCuL7ygOzj4BI&ved=0CBMQ6AEwAA#v=onepage&q=Harvard%20Encyclopedia%20of%20American%20ethnic%20groups%2C%20Harvard%20University%20Press%2C%201981%2C%20p.%20171&f=false Harvard Encyclopedia of American ethnic groups, Harvard University Press, 1981, p. 171]</ref><ref>[http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Азербайджанцы/ Азербайджанцы]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=6gVlAAAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=i1xqVOu9FqfiywPYrYGoDw&ved=0CCsQ6AEwBjgU «Ağaoğlu Ahmed Bey». Fahri Sakal. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=wDFkAAAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=T1xqVKnbEcT5ywOcqYDgAQ&ved=0CDMQ6AEwBzgK «Anadolu ağızlarının sınıflandırılması» Leylâ Karahan. Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=QQhlAAAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=u1tqVLaAEoH-ygOA2oKQDQ&ved=0CD4Q6AEwCQ «Azerbaycan siyasi muhaceretinin İstanbul'daki basın etkinliklerinin, 1923-1931: kamuoyu oluşturmadaki rolü» Belkıs Ulusoy Nalcıoğlu. İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi Yayınları, 2004]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=3X_iAAAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=T1xqVKnbEcT5ywOcqYDgAQ&ved=0CCAQ6AEwAzgK «Kafkas araştırmaları» Mehmet Saray. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1998]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=et1oAAAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=u1tqVLaAEoH-ygOA2oKQDQ&ved=0CDoQ6AEwCA «Karabağ sorunu kapsamında Ermeniler ve Ermeni siyaseti» Aygün Attar. Atatürk Araştırma Merkezi, 2005]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=yYtPAQAAIAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=i1xqVOu9FqfiywPYrYGoDw&ved=0CDgQ6AEwCTgU «Sivil toplumda Türk-Ermeni diyaloğu» Ragıp Zarakolu. Pencere Yayınları, 2008]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=Kz1yBAAAQBAJ&pg=PA118&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=WltqVPblMYaaygPpvICgDA&ved=0CC8Q6AEwBg#v=onepage&q=Azerileri&f=false «Türk'ün Dünya Nizamı» HARUN YAHYA]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=6YhpAAAAMAAJ&q=Azerileri&dq=Azerileri&hl=ru&sa=X&ei=T1xqVKnbEcT5ywOcqYDgAQ&ved=0CDsQ6AEwCTgK «Türk dünyası araştırmaları» Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1999]</ref><ref>[http://www.khazaria.com/genetics/azeris.html Azeri (Azerbaijani) Genetics: Abstracts and Summaries]</ref><ref>[http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/01/6.-ETHNIC-SITUATION-IN-THE-CAUCASUS.pdf ETHNIC SITUATION IN THE CAUCASUS. Rauf A. Guseynov]</ref><ref>[http://miskinhill.com.au/journals/asees/19:1-2/language-policy-status-of-russian.pdf Ayse Pamir Dietrich Language Policy and the Status of Russian in the Soviet Union and the Successor States outside the Russian Federation. p. 2.]</ref><ref>[http://www.ca-c.org/journal/2003/journal_eng/cac-04/18.orueng.shtml Gidaiat Orudzhev, D.Sc. (Philol.), Azerbaijani State Nationalities Policy Adviser (Baku, Azerbaijan)]</ref><ref>[http://www.ca-c.org/journal/2000/journal_eng/eng04_2000/22.kisr.shtml "Daghestan: Factors of conflicts and stability". Enver Kisriev, professor, Daghestan Research Center, Russian Academy of Sciences (RAS), (Makhachkala, Russian Federation)]</ref><ref>[http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02634938408400464?journalCode=ccas20#.VGrxgcaOPi8 The Azeris in Georgia and the Ingilos: Ethnic minorities in the limelight]</ref><ref>[http://www.ceeol.com/aspx/issuedetails.aspx?issueid=504b0001-e271-4187-83aa-f375e3dbc53d&articleId=1c3d78c8-2ac2-4758-ad5b-017f0f631a49 South Caucasus: Common Ground]</ref><ref>[http://www.gab-bn.com/IMG/pdf/Az3-_A_Northern_Neighbor_Growls_and_Azerbaijan_Reassesses_Its_Options.pdf Sabrina Tavernise. The New York Times – 22.10.2008]</ref><ref>[http://iranian.com/Opinion/2002/August/Azeri/ Who are Azeris?]</ref>, '''Azəri Türk''')}}<ref name=autogenerated2>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/61914/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B Азербайджанцы]. [[Большая Советская Энциклопедия]].</ref><ref>Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in [http://books.google.com/books?id=rkRC5G2qMzMC&pg=PA144 Annika Rabo, Bo Utas. ''The Role of the State in West Asia'', Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144]</ref><ref name="harvard">Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. [http://books.google.com/books?pg=PA171 ''Harvard Encyclopedia of American ethnic groups'', Harvard University Press, 1981, p. 171], quote: ''In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…''</ref><ref name=autogenerated2 /> — [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхиллĕ]] [[Азербайджан|Азербайджан Республикинчи]] тĕп, çурçĕр-анăç [[Иран]]ăн чылай йыш халăх. Пур йышĕ — 24 миллион çын<ref name=autogenerated3 />. Антропологи енĕпе чылай азербайджан  [[каçпи раси|каçпи тĕсĕ]] шутне кĕрет.
 == Пурăнакан çĕрсем ==