Çĕпрел районĕ
| Çĕпрел районĕ тут. Чүпрәле районы выр. Дрожжановский район | |||
| |||
| Патшалăх |
 РФ | ||
|---|---|---|---|
| Статус | муниципаллă район | ||
| Кĕрет |
 Тутарстан | ||
| Администраци центрĕ | Кивĕ Çĕпрел чиркӳ ялĕ | ||
| Йĕркеленĕ вăхăт | 1930 çурла, 30 | ||
| Район пуçлăхĕ/Район депутачĕсен Пухавĕн председателĕ | Алиуллов Шаукет Ахметсафинович (в. п.) | ||
| Официаллă чĕлхе | тутар, чăваш, вырăс | ||
| Пурăнан халăх (2016) |
23148 (0,6 %) | ||
| Наци йышĕ | тутарсем, чăвашсем, вырăссем | ||
| Конфесси йышĕ | мăсăльман-суннитсем, православи христианĕсем | ||
| Лаптăк | 1029,5 çм² | ||
.svg) | |||
| Вăхăт тăрăхĕ | |||
| http://chuprale.com Сайчĕ | |||
| {{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице | |||
Çĕпрел районĕ (тут. Чүпрәле районы, выр. Дрожжановский район) — Тутарстанăн районĕ. 1966 çулта йĕркеленĕ. Район администрациĕ Хусантан 200 çухрăмра ларакан Кивĕ Çĕпрел салинче вырнаçнă. Район лаптăкĕ 1029,5 км2.
Района 1930 çулта йĕркеленĕ.
Район пуçлăхĕ — ?.
Тавралăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Çĕпрел районĕ республикăн кăнтăр-анăçĕнче вырнаçнă, Чăваш Республикипе, Чĕмпĕр облаçĕпе чикĕ тытать.
Кун-çулĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Археологи ĕçĕсене ирттернĕ хыççăн Çĕпрел районĕнче авалхи пăлхарсем пурăннине палăртнă. Чăнлă юханшывĕ хĕрринче аваллăхри пурăну вырăнĕсене тупнă. XVII ĕмĕр варринче —XVIII ĕмĕрĕн пĕрремĕш чĕрĕкĕнче кунта хĕсметри тутарсем килсе вырнаçнă, юнашар ялсенче чăваш, ирçĕ пурăннă. Çак хĕсмет тутарĕсене кунти çĕрсене патшалăх чиккисенче хӳтлĕх тума Раççей ертӳçисем куçарнă. Ун чух çак çĕрсене "тискер уй" тенĕ, чăтлăх вăрман, аслă кӳлĕ, çăткăн шурлăх чылай пулнă, çутçанталăкра тискер кайăк тĕл пулнă, çав шутра мăнтай мамонтсем те.
Халăх йышĕ, район тытăмлăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]| Халăх йышĕ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002[2] | 2003[3] | 2004[4] | 2005[5] | 2006[6] | 2007[7] | 2008[8] |
| 27 800 | ↘26 000 | ↗27 500 | ↘27 105 | ↘26 949 | ↘26 747 | ↘26 561 |
| 2009[9] | 2010[10] | 2011[11] | 2012[12] | 2013[13] | 2014[14] | 2015[15] |
| →26 561 | ↘25 753 | ↘25 667 | ↘25 179 | ↘24 686 | ↘24 172 | ↘23 694 |
| 2016[16] | 2017[17] | 2018[18] | 2019[19] | |||
| ↘23 148 | ↘22 813 | ↘22 280 | ↘21 836 | |||
- Наци йышĕ;
Районта хутăш халах пурнать: тутарсем — 16231 çын (58 %), чăвашсем - 11651 çын (41 %), вырăссем - 177 çын (0,6 %), ыттисем — 44 çын[20].
Район шутне 52 пурăнан вырăн, 19 ял тăрăхĕ кĕрет.
Хуçалăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Промăçлăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Çĕпрелти çу-сыр завочĕ,
- УАО "Бурундук элеваторĕ" (Бурундуки поселокĕ), унăн шутĕнче: комбикорм завочĕ, арман, элеватор, ялхуçалăх предприятийĕ.
Ял хуçалăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Çĕпрел районĕнче çурхипе кĕрхи тулă, кĕрхи ыраш, урпа, сĕлĕ, вир, пăрçа, хура тулă, сахăр кăшманĕ, çĕрулми ӳстереçççĕ. Шултра выльăх, сысна тата сурăх çитĕнтереççĕ.
Çутĕç
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Районта 24 пĕрлĕ вăтам пĕлӳ паракан тата 8 тулли мар шкул вырнаçнă, вĕсенче 753 вĕрентӳçĕ ĕçлет 4610 çын вĕренет. 90-мĕш №-лĕ професси училищи Çĕпрел районĕн ăсталăх тĕпĕ шутланть. Районта ача-пăча тата çамрăк спорт шкулĕ, ĕçлет — вĕсенче 600 ытла çын тĕрлĕ спорт тĕсĕпе (хоккей, футбол, йĕлтĕр, кĕрешӳ, бокс, волейбол, баскетбол) ăсталăхне ӳстереççĕ.
Культура
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Районта 49 Этеплĕх çурчĕ, çав шутра районăн Этеплĕх çурчĕ тата виçĕ автоклуб, 24 ял этеплĕх çурчĕ, 21 ял клубĕ, 32 вулавăш, икĕ музей тата мусăк шкулĕ вырнаçнă.
Ял
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Ишлĕ • Кив Йĕлмел • Кивĕ Шемĕршел • Кивĕ Упи • Матак • Пасарлă Упи • Паснапуç • Саплăк • Çĕнĕ Йĕлмел • Çĕнĕ Упи • Тăванъел • Турхан Упи • Хула Çырми • Хурăнвар • Чăваш Çĕпрел • Чăваш Шемĕршел
Паллă çынсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Юхвитов Петр Сергеевич
- Зариф Алимов
- Уганин Семен Артемьевич
- Нуррула Фазлаев
- Исмагил Хакимов
- Зиатдин Арсланов
- Газинур Хайруллин
2 хутчен Социализм Ĕçĕн Паттăрĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Петр Дементьев, СССР Авиаци промăçлăхĕн министрĕ.
- Дергунов Лазарь Васильевич
- Абдреев Ахметгарей Шакирзянович
- Усман Алиев
- Абдулла Сабирзянов
- Александр Мокшин
- Сергей Немасев
- Равиль Низамутдинов
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Район администрацийĕн сайчĕ 2011 ҫулхи Ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ.
|
Ку Тутарстан географипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |
| Çĕпрел районĕнчи пурăнан вырăнсем | |||
|---|---|---|---|
.png) | Район центрĕ: Кивĕ Çĕпрел | .png) | |
- ^ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (рус.)
- ^ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. çăлкуçран архивланă 3 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
- ^ Расчётная численность постоянного населения по городам и районам Республики Татарстан
- ^ Оценка численности постоянного населения по городам и районам Республики Татарстан на начало 2004 года
- ^ Административно-территориальное деление (АТД) за 2005 год. çăлкуçран архивланă 29 Пуш уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 29 Пуш уйӑхӗн 2015.
- ^ Административно-территориальное деление (АТД) за 2006 год. çăлкуçран архивланă 29 Пуш уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 29 Пуш уйӑхӗн 2015.
- ^ Административно-территориальное деление (АТД) за 2007 год. çăлкуçран архивланă 29 Пуш уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 29 Пуш уйӑхӗн 2015.
- ^ Республика Татарстан. База данных показателей муниципальных образований на 1 января 2008-2014 годов
- ^ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. çăлкуçран архивланă 2 Кӑрлач уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 2 Кӑрлач уйӑхӗн 2014.
- ^ Численность и размещение населения республики Татарстан. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года
- ^ Оценка численности постоянного населения Республики Татарстан на 1 января 2011 года. çăлкуçран архивланă 4 Ака уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 4 Ака уйӑхӗн 2015.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. çăлкуçран архивланă 31 Ҫу уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 31 Ҫу уйӑхӗн 2014.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). çăлкуçран архивланă 16 Чӳк уйӑхӗн 2013. Тĕрĕсленĕ 16 Чӳк уйӑхӗн 2013.
- ^ Численность населения муниципальных образований Республики Татарстан на начало 2014 года. Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан. Казань, 2014. çăлкуçран архивланă 12 Ака уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 12 Ака уйӑхӗн 2014.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. çăлкуçран архивланă 6 Ҫурла уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 6 Ҫурла уйӑхӗн 2015.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (выр.) (2018-10-05). çăлкуçран архивланă 8 Ҫу уйӑхӗн 2021. Тĕрĕсленĕ 15 Ҫу уйӑхӗн 2021.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (выр.) (2017-07-31). çăлкуçран архивланă 31 Утӑ уйӑхӗн 2017. Тĕрĕсленĕ 31 Утӑ уйӑхӗн 2017.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (выр.). çăлкуçран архивланă 26 Утӑ уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 25 Утӑ уйӑхӗн 2018.
- ^ Численность населения муниципальных образований Республики Татарстан на начало 2019 года. Тĕрĕсленĕ 8 Ака уйӑхӗн 2019.
- ^ О районе 2014 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ.