Чăваш Автономи Облаçĕ

Чăваш автономи облаçĕ (Чӑваш Ӗҫ Коммуни) — РСФСР шутĕнчи автономи облаçĕ, 1920 çулхи çĕртме, 24 йĕркеленĕ, çавăн чухне автономи облаçне туса хурас ПТӖКпе РСФСР ХКК декрет йышăннă, тĕп хули вырăнне Шупашкара çирĕплетнĕ. 1925 çулхи ака, 21 облаçе Чăваш АССР-не куçарнă. Облаç шутне малтанхи Хусанпа Чĕмпĕр кĕпернисен çĕрĕсене кĕртнĕ.

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1924 çулта Чăваш автономи облаçĕн ертӳçлĕхĕ облаç территорине анлăлатса автономи республики (тĕп хули — Чĕмпĕр) статусне тивĕçтерес официаллă сĕнӳпе ПĔТКпе РСФСР ХКК органĕсене тухнă.

Малтан Чăваш АО 3 уеса пайланнă: Шупашкар, Çĕрпӳ тата Етĕрне. Кĕçех Çĕрпӳ уесĕ шутĕнче Йĕпреç районне туса хунă. 1921 çулта Йĕпреç районне Çĕрпӳ уесĕн шутĕнчен кăларса Патăрьел (хăшпĕр çăлкуçсенче — Йĕпреç) уесĕ тăваççĕ.

Чăваш АО 1925 çулхи акан 21-мĕшĕнче АССР куçарнă. Çакăн чухне Чĕмпĕр кĕпернинчен унăн йышне территории панă, унта Çĕнĕ Улатăр (1926 çултанпа — Улатăр) уесне йĕркеленĕ.

Хронологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1920, кăрлач, 3 — Нацхалкомĕнче пĕлтернĕ.
1920, çĕртме, 24 — Чăваш автономи облаçне (Чӑваш Ӗҫ Коммуни) туса хунă.
1920, утă, 12 — Чăваш облаçĕн РКП(б) комитечĕ ĕçе пикеннĕ.
1920, утă, 7 — чӳк, 11 — I Чăваш облаçĕн Канашсен пуçтарăнăвĕ.
1920, чӳк, 12 — Чăваш кĕнеке издательствине туса хунă.
1921, кăрлач, 24—27 — Чаппан вăрçи
1921, нарăс, 12 — Чăвашсен тĕп музейне уçнă.
1921, нарăс, 12 — Тăван ене тĕпчекен пĕрлĕхе туса хунă.
1921, çуркунне — вут-çулăм 43 пин теçетке вăрмана (пĕтĕм вăрманăн 7 %) çунтарса янă.
1921, авăн, 22 — Шăмăршă вулăсĕпе Çĕрпӳ уесĕн хăшпĕр ялĕсене уйăрнă, вĕсемшĕн облаç ăшне Тутар АССР йышĕнчи Теччĕ тата Пăва кантонĕсен ялĕсене панă.
1921, çуркунне—çулла — шăрăх, выçлăх пуçланнипе халăх Çĕпĕре куçса кайнă.
1921, юпа, 28 — Шупашкар уесĕнчи хăшпĕр ялсемпе вулăссене Мари АО территорине панă.
1922, çу, 13 — выçлăха лекнисене пулăшмашкăн Шупашкара Американ пулăшу администрацин элчисем çитнĕ.
1923 — Чăваш автономи облаçĕ Мускаври Пĕтĕм Пĕрлешĕври курава хутшăннă.
1924 — «Сунтал» журналăн пĕрремĕш номерĕ кун çутине курнă.
1924 — Чăваш наци хорне йĕркеленĕ.
1925, пуш, 18 — «Капкăн» сатира журналĕн пĕрремĕш номерĕ тухнă.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

У истоков Чувашской Автономии Архивленĕ 24 Авӑн уйӑхӗн 2015 çулта.
Даниил Эльмень - герой или аутсайдер чувашской истории?

Ку Совет Союзĕ пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

п • с • т Чăваш Енĕн историйĕ
Чăваш Енĕн территорийĕ Авалхи тĕнчере	Баланово культури • Пура культури • Апаш культури • Анань культури • Хулаш культури

Чăваш Енĕн территорийĕ Вăтам ĕмĕрсенче	Хунсен империйĕ (434 — VI ĕмĕр) • Анăç Тĕрĕк хаканлăхĕ (VII ĕмĕр) • Хасар хаканлăхĕ (650—969) • Атăлçи Пăлхар (X ĕмĕр — 1240) • Ылтăн Урта (Пăлхар улусĕ) (1240 — 1438) • Хусан ханлăхĕ (1438 — 1552)

Чăваш Енĕн территорийĕ Вырăс патшалăхĕнче	Хусан патшалăхĕ (1552 — 1708)

Чăваш Енĕн территорийĕ Раççей империйĕ йышĕнче	Хусан, Чĕмпĕр енлĕхĕсем (1780—1796) • Хусан кĕпĕрни (1708 — 1920) • Чĕмпĕр кĕпĕрни (1796 — 1924)

Чăваш Ен РСФСР (ССРП) йышĕнче	Чăваш автономи облаçĕ (1920 — 1925) • Чăваш АССР (1925 — 1990) • Чăваш ССР (1990 — 1992)

Чăваш Ен РФ йышĕнче	Чăваш Республики (1992-па)

п • с • т РСФСР
Пушкăрт (1919—1990¹) • Бурят (1923—1990¹) • Туçи-Алтай (1990¹—1991²) • Туçи (1921—1924) • Дагестан (1921—1990¹) • Кабарда-Палкар (1936—1990¹; 1944—1957 Кабарда) • Касак (1925—1936) • Калмăк (1935—1943; 1958—1990¹) • Каракалпак (1932—1936) • Карачай-Черкес (1990—1990¹) • Карел (1923—1940; 1956—1990¹) • Киргиз (1920—1925) / Киргиз (1926—1936) • Коми (1936—1990¹) • Крым (1921—1945) • Мари (1936—1990¹) • Мордва (1934—1990¹) • Атăлçи нимĕçĕсем (1918—1941) • Çурçĕр-Осети (1936—1990¹) • Тутар (1920—1990¹) • Тува (1961—1990¹) • Туркестан (1918—1924) • Удмурт (1934—1990¹) • Чечен-Ингуш (1936—1944; 1957—1990) • Чăваш (1925—1990¹) • Якут (1922—1990¹)

Адыг (Черкес) (1922—1928) • Адыг (1928—1991) • Бурят-Монгол (1921—1923) • Вот (1920—1932) • Туçи-Алтай (1948—1991) • Еврей (с 1934) • Ингуш (1924—1934) • Кабарда (1921—1922) • Кабарда-Палкар (1922—1936) • Калмăк (1920—1935; 1957—1958) • Карачай-Черкес (1922—1926; 1957—1991) • Карачай (1926—1943) • Коми (Зырян) (1921—1936) • Мари (1920—1936) • Монгол-Бурят (1921—1923) • Мордва (1930—1934) • Атăлçи нимĕçĕсем (1918—1924) • Ойрат (1922—1932) / Ойрот (1932—1948) • Çурçĕр-Осети (1924—1936) • Тува (1944—1961) • Удмурт (1932—1934) • Хакас (1930—1991) • Черкес (Адыг) (1922) • Черкес (1928—1957) • Чечен (1922—1934) • Чечен-Ингуш (1934—1936) • Чăваш (1920—1925)

Агин Бурят-Монгол НТ (1937—1958) / Агин Бурят АО (1958—2008) • Аргаяшский НО (1934) • Палкар тăрăхĕ (1921—1922) • Витим-Олёкма НТ (1931—1938) • Ингуш тăрăхĕ (1921—1924) • Кабарда наци тăрăхĕ (1920—1921) • Карачай наци тăрăхĕ (1920—1922) • Карел наци тăрăхĕ (1937—1939) • Коми-Пермь (1925—2005) • Коряк (1930—2007) • Ненец (с 1929) • Остяк-Вогул НТ (1930—1940) • Охотск-Эвен НТ (1930—1934) • Çурçĕр-Осети тăрăхĕ (1920—1921) • Сунжа касак тăрăхĕ (1920—1929) • Таймыр (Долган-Ненец) (1930—2006) • Усть-Орда Бурят начи тăрăхĕ (1937—1978) / АТ (1978—2008) • Хантă-Манси НТ (1940—1978) / АТ (с 1978) • Чечен наци тăрăхĕ (1920—1922) • Черкес наци тăрăхĕ (1926—1928) • Чукотка (с 1930) • Эвенк (1938—2007) • Ямал-Ненец (с 1930)
¹ Суверенитет декларацине йышăннă вăхăт ² Республика статусне çирĕплетни