Адыгей

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Адыгей Республики
Адыгэ Республик
Республика Адыгея

Адыгей Республикин ялавĕ Адыгей Республикин гербĕ
Тĕп хули Майкоп
Лаптăкĕ

- Пĕтĕмпе
- шыв пайĕн %.

81

7 792 км²
кăштах кăна

Халăх йышĕ

- Пĕтĕмпе
- Йышлăх

75

497 985[1] çын патнелле (2023)
63,91 çын/км² патнелле

Федераци тăрăхĕ Кăнтăр федераци тăрăхĕ
Экономика регионĕ Çурçĕр Кавказ федераци тăрăхĕ
Регион номерĕ 01
Патшалăх чĕлхисем адыгейле, вырăсла
Пуçлăхĕ Мурат Кумпилов
Хасэ ертӳçи Владимир Нарожный
Гимн Адыгей Республикин гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ ГВ +0300

Адыгей е Адыгей Республики (адыг. Адыгэ Республик, выр. Республика Адыгея) — Раççей Федерацийĕн субъекчĕ, республика (патшалăх) унăн йышне[2]. Тĕп хулиМайкоп. Кăнтăр федераци тăрăхне кĕрет, Çурçĕр-Кавказ экономика районĕн пайĕ[3].

Республикăн пурте территори Краснодар Енпе юнашар вырнаçнă.

1922 çулхи утă уйăхĕн 27-мĕшĕнче Кубань-Хурăтинĕс облаçĕн Майкоп тата Екатеринодар пайĕсен территорисенче Черкес (Адыгей) автономиллĕ облаçĕ пекех туса хунă, 1922 çулхи çурла уйăхĕн 24-мĕшĕнче Черкес (Адыгей) автономиллĕ облаçĕ Адыгей (Черкес) автономиллĕ облаçĕ ятне улăштарнă. 1928 çулхи çурлара Адыгей автономиллĕ облаçĕ ятне улăштарнă, 1991 çулхи утă уйăхĕн 3-мĕшĕнче Адыгей Совет Социализмлă Республики ятне улăштарнă[4][5]. 1992 çулхи пуш уйăхĕн 23-мĕшĕнче хальхи ятне йышăннă[6].

Патшалăх чĕлхисем: адыгейлепе вырăсла.

Географи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Адыгейĕн топографи катти

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Халăх Йышĕ 2002 çулта, пин (* 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.)
Вырăссем 288,3 (64,5 %)
Адыгсем (Черкессем) 108,1 (24,2 %)
Эрменсем 15,3 (3,4 %)
Украинсем 9,1 (2 %)
Куртсем 3,6
Тутарсем 3,5
Турккăсем 3,4
Беларуссем 1,9
Чикансем 1,8
Грексем 1,7
Азербайджансем 1,4
Нимĕçсем 1,2
Чеченсем 1,1
показаны народы c численностью более 1000 человек

Экономика[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Администраци-территори пайланăвĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]


Хальхи Адыгейĕн администраци-территори пайланăвĕ

Адыгей Республикин «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея» Саккунĕпе, республика малалла администрациллĕ-территориллĕ виçисене кĕртет: 7 район та 2 республика хула округĕ (2 хула республика пĕлтерĕшĕпе юнашар пурăнан вырăнсем)[7][8]:

Культура[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Театрсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Паллă çыннисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ [https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx Патшалăх статистикăн Федераллă служби
  2. ^ Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт:
    1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенчен, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать.
    2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур
  3. ^ [дата=2019-05-28 М. Г. Шарце, Г. И. Гладкевич, В. Р. Эрлих]
  4. ^ Закон РСФСР «О преобразовании Адыгейской автономной области в Советскую Социалистическую Республику Адыгея в составе РСФСР».
  5. ^ Республика Адыгея — История.
  6. ^ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ АДЫГЕЯ от 23 марта 1992 года N 1-1 ОБ ИЗМЕНЕНИИ НАИМЕНОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ СОВЕТСКАЯ СОЦИАЛИСТИЧЕСКАЯ РЕСПУБЛИКА АДЫГЕЯ.
  7. ^ Закон Республики Адыгея «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея».
  8. ^ Закон «О внесении изменений в Закон Республики Адыгея „Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея“».

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Шаблон:Адыгей