Адыгей

	Адыгей Республики; Адыгэ Республик; Республика Адыгея;
Адыгей Республикин ялавĕ	Адыгей Республикин гербĕ
Тĕп хули	Майкоп
Лаптăкĕ; - Пĕтĕмпе; - шыв пайĕн %.	81 ; 7 792 км²; кăштах кăна
Халăх йышĕ; - Пĕтĕмпе; - Йышлăх	75; 497 985 çын патнелле (2023); 63,91 çын/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Кăнтăр федераци тăрăхĕ
Экономика регионĕ	Çурçĕр Кавказ федераци тăрăхĕ
Регион номерĕ	01
Патшалăх чĕлхисем	адыгейле, вырăсла
Пуçлăхĕ	Мурат Кумпилов
Хасэ ертӳçи	Владимир Нарожный
Гимн	Адыгей Республикин гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ +0300

Адыгей е Адыгей Республики (адыг. Адыгэ Республик, выр. Республика Адыгея) — Раççей Федерацийĕн субъекчĕ, республика (патшалăх) унăн йышне^[2]. Тĕп хули — Майкоп. Кăнтăр федераци тăрăхне кĕрет, Çурçĕр-Кавказ экономика районĕн пайĕ^[3].

Республикăн пурте территори Краснодар Енпе юнашар вырнаçнă.

1922 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Кубань-Хурăтинĕс облаçĕн Майкоп тата Екатеринодар пайĕсен территорисенче Черкес (Адыгей) автономиллĕ облаçĕ пекех туса хунă, 1922 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Черкес (Адыгей) автономиллĕ облаçĕ Адыгей (Черкес) автономиллĕ облаçĕ ятне улăштарнă. 1928 çулхи çурлара Адыгей автономиллĕ облаçĕ ятне улăштарнă, 1991 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Адыгей Совет Социализмлă Республики ятне улăштарнă^[4]^[5]. 1992 ҫулхи пуш уйӑхӗн 23-мӗшӗнче хальхи ятне йышăннă^[6].

Патшалăх чĕлхисем: адыгейлепе вырăсла.

Географи

Истори

Халăх	Йышĕ 2002 çулта, пин (* 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.)
Вырăссем	288,3 (64,5 %)
Адыгсем (Черкессем)	108,1 (24,2 %)
Эрменсем	15,3 (3,4 %)
Украинсем	9,1 (2 %)
Куртсем	3,6
Тутарсем	3,5
Турккăсем	3,4
Беларуссем	1,9
Чикансем	1,8
Грексем	1,7
Азербайджансем	1,4
Нимĕçсем	1,2
Чеченсем	1,1
показаны народы c численностью более 1000 человек

Экономика

Администраци-территори пайланăвĕ

Тĕп статья: Адыгейĕн администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ

Адыгей Республикин «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея» Саккунĕпе, республика малалла администрациллĕ-территориллĕ виçисене кĕртет: 7 район та 2 республика хула округĕ (2 хула республика пĕлтерĕшĕпе юнашар пурăнан вырăнсем)^[7]^[8]:

Культура

Театрсем

Паллă çыннисем

Шахан-Гирей Хакурате
Нух Берзегов
Аслан Джаримов
Хазрет Совмен
Хусен Андрухаев
Исхак Машбаш
Владимир Чернов
Сергей Алифиренко
Якуб Коблев
Ася Еутых
Тембот Керашев
Казбек Биржев
Анатолий Березовой

Асăрхавсем

^ [https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx Патшалăх статистикăн Федераллă служби
^ Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт:
1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенчен, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать.
2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур
^ [дата=2019-05-28 М. Г. Шарце, Г. И. Гладкевич, В. Р. Эрлих]
^ Закон РСФСР «О преобразовании Адыгейской автономной области в Советскую Социалистическую Республику Адыгея в составе РСФСР».
^ Республика Адыгея — История.
^ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ АДЫГЕЯ от 23 марта 1992 года N 1-1 ОБ ИЗМЕНЕНИИ НАИМЕНОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ СОВЕТСКАЯ СОЦИАЛИСТИЧЕСКАЯ РЕСПУБЛИКА АДЫГЕЯ.
^ Закон Республики Адыгея «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея».
^ Закон «О внесении изменений в Закон Республики Адыгея „Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея“».

Каçăсем

Адыгей республикин фициаллă сайчĕ 2011 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
Республика Адыгея в справочнике-каталоге "Вся Россия" 2009 ҫулхи Ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
Республика Адыгея на Открытом портале Юга России(ĕçлемен каçă)
История национального состава Адыгеи
Пур тĕнчери Абаза-Адыг (Черкес) сайчĕсем

Шаблон:Адыгей

[2023pop-1] [https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx Патшалăх статистикăн Федераллă служби

[2] Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт:
1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенчен, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать.
2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур

[3] [дата=2019-05-28 М. Г. Шарце, Г. И. Гладкевич, В. Р. Эрлих]

[4] Закон РСФСР «О преобразовании Адыгейской автономной области в Советскую Социалистическую Республику Адыгея в составе РСФСР».

[5] Республика Адыгея — История.

[6] ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ АДЫГЕЯ от 23 марта 1992 года N 1-1 ОБ ИЗМЕНЕНИИ НАИМЕНОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ СОВЕТСКАЯ СОЦИАЛИСТИЧЕСКАЯ РЕСПУБЛИКА АДЫГЕЯ.

[АТУ-7] Закон Республики Адыгея «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея».

[8] Закон «О внесении изменений в Закон Республики Адыгея „Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея“».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

п • с • т Раççей Федерацийĕн тытăмлăхĕ
Республикăсем	Адыгей • Алтай • Буряти • Дагестан • ДХР¹ • Ингушети • Кабарда-Балкари • Калмыки • Карачай-Черкеси • Карели • Коми • Крым¹ • ЛХР¹ • Мари Эл • Мордови • Пушкăртстан • Саха • Çурçĕр Осети • Тутарстан • Тыва • Удмурти • Хакаси • Чăваш Ен • Чечня

Енсем	Алтай • Байкал Лешьен • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Перĕм • Ставрополь • Тинĕсçум • Хабаровск

Облаçсем	Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Ăренпур • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Запорожье¹ • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мускав • Новгород • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Çĕн Çĕпĕр • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тула • Тĕмен • Херсон¹ • Хустӑрма • Челепи • Чĕмпĕр • Чулхула • Ярославль

Федераци шайĕнчи хуласем	Мускав • Санкт-Петербург • Севастополь¹

Автономиллĕ облаç	Еврей

Автономиллĕ тăрăхсем	Ненец² • Хантă-Манси³ • Чукотка • Ямал-Ненец³
¹ Тӗнчери йышӑннӑ Украинӑн территорийӗ ҫинчи • ² Архангельск облаçне кӗрет • ³ Тĕмен облаçне кӗрет