Чукотка автономи тăрăхĕ

Чукотка автономлă округĕ Чукоткакэн автономныкэн округ
Чукотка автономлă округĕн ялавĕ Чукотка автономлă округĕн гербĕ
[[Ӳкерчĕк:Чукотка автономлă округĕ Раççей картти çинче|270px]]
Тĕп хули	Анадырь
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе - шыв пайĕн %.	7 721  481 км² 3,3
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе - Йышлăх	82 50  500 патнелле (2010) 2,4/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Инçет Тухăç Федераллă Округĕ
Экономика регионĕ	Инçет Тухăç районĕ
Регион номерĕ	87
Патшалăх чĕлхисем	вырăс
Кĕпернатăр	Роман Валентинович Копин
Гимн
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ +08

Чукотка самолётран пăхсан

Чукотка автономлă округĕ (чук. Чукоткакэн автономныкэн округ) — Раççей çурçĕр хĕвелтухăçĕнче вырнаçнă Инçет Тухăç Федераллă Округне кĕрекен автономлă округ.

Географи

Чукотка çурутравне, материк пайне тата темиçе утрав (Врангель, Айон, Ратманов тата ыттисем) çинче вырнаçнă. Хĕвелтухăç Çĕпĕр тата Беринг тинĕсĕсем хĕрринче выртать.

Пысăк юханшывĕсем — Анадырь (юпписем Майн, Шурă, Танюрер), Омолон, Великая, Амгуэма, Большой тата Малый Анюи. Чи пысăк кӳллисем — Хĕрлĕ, Эльгыгытгын, Пекульней.

Çутçанталăк ресурсĕсем

Чукоткăра çĕр айĕнчи пуянлăхсем нумай: нефть, çутçанталăк газĕ, çĕр кăмрăкĕ, ылтăн, тăхлан, вольфрам, чĕркĕмĕл. Чи паллă çĕруправсем: ылтăн çĕрĕ — Купол, Май, Каральвеемское; сапаланчăк ылтăн — Рывеемское, Пильхинкууль, Каральвеемское; тăхлан çĕрĕ — Пыркакайские штокверки, Иультин, Валькумей; вольфрам — Иультин; çĕр кăмрăкĕ — Анадырь хăмăр кăмрăк, Берингçĕр кăмрăк çĕруправĕсем. Врангель утравĕнче заповедник вырнаçнă.

Культура

Вырăнти халăхăн культурине упрама Эргырон ансамбль никĕсленĕ.

Халăх

Округра — 49,5 пин çын пурăнать (2009). Вăтам йышлăхĕ — 0,07 çын/км², хулара пурăнакансен шучĕ — 66,4 % (2009). 1990--мĕш çулсенче халăх йышĕ виçĕ хут чакнă,вырăнти мар халăхсем кунтан тухса кайнă пирки. Каярах халăх шучĕ питех ылмашмасть. 1939, 1959, 1970, 1979, 1989 тата 2002 çулсенчи çыравсем тăрăх, округра çак халăх çыннисем пурăннă (пин çын):

Халăх	1939	1959	1970	1979	1989	2002 (* Архивленĕ 26 Кӑрлач уйӑхӗн 2012 çулта.)
Вырăссем	5,2 (24,1 %)	28,3 (60,7 %)	70,5 (69,7 %)	96,4 (68,9 %)	108,3 (66,1 %)	27,9 (51,9 %)
Чукчăсем	12,1 (56,3 %)	10,0 (21,4 %)	11,0 (10,9 %)	11,3 (8,1 %)	11,9 (7,3 %)	12,6 (23,4 %)
Украинсем	0,6 (2,7 %)	3,5 (7,6 %)	10,4 (10,3 %)	20,1 (14,4 %)	27,6 (16,8 %)	5,0 (9,2 %)
Эскимоссем	…	1,1 (2,3 %)	1,1 (1,1 %)	1,3 (0,9 %)	1,5 (0,9 %)	1,5 (2,85 %)
Эвенсем	0,8 (3,8 %)	0,8 (1,8 %)	1,1 (1,0 %)	1,0 (0,7 %)	1,3 (0,8 %)	1,4 (2,6 %)
Чувансем	…	…	…	…	0,9 (0,6 %)	1,0 (1,8 %)
Белоруссем	…	0,6 (1,2 %)	1,7 (1,6 %)	2,4 (1,7 %)	3,0 (1,9 %)	0,5 (1,0 %)
Тутарсем	…	0,5 (1,1 %)	1,6 (1,6 %)	2,0 (1,4 %)	2,3 (1,4 %)	0,5 (1,0 %)

Адмистративла пайлану

Çавăн пекех пăхăр: Гербы районов Чукотского автономного округа.

Районĕсем

1. Анадырь районĕ
2. Билибино районĕ
3. Иультин районĕ
4. Провидени районĕ
5. Чаун районĕ
6. Чукотка районĕ

Тата пăхăр

• Анадырь тата Чукотка епархийĕ
• Эргырон
• Научно-популярный фильм киностудии "Леннаучфильм" «Ученые мира — Крайнему Северу», снятый в 1991 году (режиссер-оператор В.Петров). Фильм посвящен экологическим, экономическим и демографическим проблемам советской Чукотки.

Каçăсем

• Официальный сайт Чукотского автономного округа Архивленĕ 21 Пуш уйӑхӗн 2015 çулта.
• Законодательство Чукотского автономного округа Архивленĕ 25 Авӑн уйӑхӗн 2009 çулта.
• Чукотский автономный округ в справочнике-каталоге «Вся Россия» Архивленĕ 31 Раштав уйӑхӗн 2010 çулта.
• Чукотка счастье и богатство
• Кобелев И. Перечень из дневной записки казачьева сотника Ивана Кобелева, посыланного 1779 года в марте месяце из Гижигинской крепости в Чукоцкую землю. - Изд. 2-е // Собрание сочинений, выбранных из месяцесловов на разные годы. - Ч. 5 . - СПб. - 1790. - С. 369-376. Архивленĕ 16 Ҫурла уйӑхӗн 2011 çулта.

Шаблон:Чукотка автономлă округĕ