Буряти

	Буряти Республики; выр. Республика Бурятия бур. Буряад Улас
Буряти ялавĕ	Буряти гербĕ
Тĕп хули	Улан-Удэ
Лаптăкĕ; - Пĕтĕмпе; - шыв пайĕн %.	15 ; 351 334 км²;
Халăх йышĕ; - Пĕтĕмпе; - Йышлăх	53; 974 628 çын патнелле (2023); 2,77 çын/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ
Экономика регионĕ	Инçет-Тухăç экономика районĕ
Регион номерĕ	81
Патшалăх чĕлхисем	бурятла, вырăсла
Пуçлĕх	Алексей Цыденов
Халăх Хурал председателĕ	Владимир Павлов
Гимн	Бурят гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ Иркутск вăхăчĕ, UTC+8

Буряти, официаллă — Бурят Республики (бур. Буряад Улас^[2]), — РФ-н субъекчĕ, унăн йышĕнчи республика (патшалăх)^[3]^[4]. Инçет-Тухăç федераци тăрăхне кĕрет^[5] тата Инçет-Тухăç экономика районĕн пайĕ^[6].

1923 çулхи авăн уйăхĕн 30-мĕшĕнче Бурят-Монгол Автономиллĕ Советлă Социализмлă Республики пекех йĕркеленнĕ^[7].

Тĕп хула — Улан-Удэ хули.

Лаптăк — 351334 км² (Раççей территорийĕн 2,05 %).

Халăх — 974 628^[1] çын (2023). Халăх йышлăхĕ — 2,77 çын/км² (2023).

Буряти хĕвеланăç, çурçĕр, хĕвелтухăç енсенче малалла РФ субъекчĕсемпе чикĕленет: Тывăпа, Иркутск облаçĕпе тата Байкал Лешьенпе. Бурятипе Монголин кăнтăр чикки ку Раççейĕн патшалăх чикки.

Патшалăх чĕлхисем: бурят чĕлхипе вырăс чĕлхи.

Истори

Халăх йышĕ

Буряти-Анне. Улан-Удэ. Скульптор Александр Миронов (Иркутск)

Бурятире çĕр ытла халăх çынни пурăнать. Вĕсенчен чи калăплисем (2004):

Халăх	Йышĕ 2004 çулта, çын (%) *
Вырăссем	665 500 (67,8 %)
Бурятсем	272 900 (27,8 %)
Нимĕçсем	11 500 (1,6 %)
Украинсем	9 900 (0,98 %)
Тутарсем	8 200 (0,83 %)
Белорусы	2 300
Эвенксем	2 300
Еврейсем	600

2010 ҫулта Бурятире 744 чӑваш пурӑннӑ, 0,08 %.

Хуçалăхĕ

Промăçлăхĕ

Ял хуçалăхĕ

Этеплĕхĕ

Çавăн пекех пăхăр

Бурят Республикин конституцийĕ

Асăрхавсем

^ ¹^тата² 2023 çулхи РФ халăх йышĕ
^ Буряад Улас, и никак иначе: официальный перечень соответствий терминов и должностей на бурятском языке (выр.). Буряад Үнэн (2015-12-09). çăлкуçран архивланă 22 Раштав уйӑхӗн 2015.
^ Петрушина М.М., Гладкевич Г.И., Кызластов И.Л., Санжиева Т.Е., Фёдоров К.Н., Прокинова А.Н., Цендина А.Д Бурятия. — Мускав: Издательство «Большая Российская энциклопедия», 2006. — Т. 4: Большой Кавказ - Великий канал. — 65000 экз. — ISBN 5-85270-333-8
^ Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт: 1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенче, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать. 2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур
^ Указ Президента Российской Федерации от 03.11.2018 № 632 "О внесении изменений в перечень федеральных округов, утверждённый Указом Президента Российской Федерации от 13 мая 2000 г. № 849"
^ «Изменение 14/2019 ОКЭР Общероссийский классификатор экономических регионов ОК 024-95» (принято и введено в действие Приказом Росстандарта от 17.10.2019 N 1014-ст)
^ День в истории: 30 мая 1923 года образована Бурят-Монгольская АССР.

Литература

Буянтуев Б. Р., Раднаев Г. Ш. Советская Бурят-Монголия: (Экономико-географический обзор) / Акад. наук СССР. Вост.-Сиб. филиал. — Улан-Удэ: Бурят кĕнеке издательстви, 1957. — 352 с.
Елаев А. А. Бурятский народ: становление, развитие, самоопределение. — М.: РАГС при Президенте РФ, 2000. — 351 с. ISBN 5-9200-0008-2
Жуков В. М., Климат Бурятской АССР, Улан-Удэ, 1960;
История бурятской советской литературы, Улан-Удэ, 1967;
Литература о Бурятской АССР. Рекомендательный указатель, Улан-Удэ, 1968.
Писатели Советской Бурятии. Биобиблиографический справочник, Улан-Удэ, 1959;
Санжиев Г. Л., Санжиева Е. Г. Бурятия. Вып. 4: История (XVII—XIX вв.) / Бурят. гос. ун-т. — Улан-Удэ: Издательство Бурятского государственного университета, 1997. — 356 с.
Шулунов Н. Д. Становление Советской национальной государственности в Бурятии (1919—1929 гг.). / Под ред. П. Т. Хаптаева; БФ СО АН СССР. — Улан-Удэ: Бурят кĕнеке издательстви, 1972. — 493 с.

Каçăсем

Официаллă Буряти 2004 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
Бурят-Монгол хыпар порталĕ 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
Бурят халăхĕн сайчĕ
БГТРК. Бабайкал лешьен çĕнĕ хыпарĕсем
Буряти çĕнĕ хыпарĕсем 2008 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
Фотографии Бурятии - природа, люди, деревни 2008 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
РОО Русский культурный центр 2010 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.
Фоторепортажи из Бурятии, история региона в фотографиях 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

[population2023-1] ¹^тата² 2023 çулхи РФ халăх йышĕ

[2] Буряад Улас, и никак иначе: официальный перечень соответствий терминов и должностей на бурятском языке (выр.). Буряад Үнэн (2015-12-09). çăлкуçран архивланă 22 Раштав уйӑхӗн 2015.

[Бурятия-3] Петрушина М.М., Гладкевич Г.И., Кызластов И.Л., Санжиева Т.Е., Фёдоров К.Н., Прокинова А.Н., Цендина А.Д Бурятия. — Мускав: Издательство «Большая Российская энциклопедия», 2006. — Т. 4: Большой Кавказ - Великий канал. — 65000 экз. — ISBN 5-85270-333-8

[4] Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт: 1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенче, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать. 2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур

[5] Указ Президента Российской Федерации от 03.11.2018 № 632 "О внесении изменений в перечень федеральных округов, утверждённый Указом Президента Российской Федерации от 13 мая 2000 г. № 849"

[6] «Изменение 14/2019 ОКЭР Общероссийский классификатор экономических регионов ОК 024-95» (принято и введено в действие Приказом Росстандарта от 17.10.2019 N 1014-ст)

[7] День в истории: 30 мая 1923 года образована Бурят-Монгольская АССР.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

п • с • т Раççейĕн федераци тытăмлăхĕ
Республикăсем	Адыгей • Алтай • Буряти • Дагестан • ДХР¹ • Ингушети • Кабарда-Балкари • Калмыки • Карачай-Черкеси • Карели • Коми • Крым¹ • ЛХР¹ • Мари Эл • Мордови • Пушкăртстан • Саха • Çурçĕр Осети • Тутарстан • Тыва • Удмурти • Хакаси • Чăваш Ен • Чечня

Енсем	Алтай • Байкал Лешьен • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Перĕм • Ставрополь • Тинĕсçум • Хабаровск

Облаçсем	Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Ăренпур • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Запорожье¹ • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Кострома • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мускав • Новгород • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Çĕн Çĕпĕр • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тула • Тĕмен • Херсон¹ • Челепи • Чĕмпĕр • Чулхула • Ярославль

Федераци шайĕнчи хуласем	Мускав • Санкт-Петербург • Севастополь¹

Автономиллĕ облаç	Еврей

Автономиллĕ тăрăхсем	Ненец² • Хантă-Манси³ • Чукотка • Ямал-Ненец³
¹ Тĕнчери йышăннă Украинăн территорисенчи • ² Архангельск облаçне кĕрет • ³ Тĕмен облаçне кĕрет