Протактиний

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
(Протактини ҫинчен куҫарнӑ)
Pr 91
[231]
5f2 6d1 7s2
Протактини

Протактини — 91 атом номерлĕ хими элеменчĕ. Атом масси 231; Pr тесе паллă тăваççĕ(лат. Protactinium), актиноидсен шутне кĕрет.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1913-мĕш çулта Фаянс тата Гёринг уран арканнсан пулнă изотопсем хушшинче UX2 (234Pa)изотоп тупнă. Ун çурма аркану тапхăрĕ 1 мин пулнă, çавăнпа ăна "бреви" ят панă. Кайран Блек, Ган тата Мейтнер UX2 изотопăн пахалăхĕсеп тантал евĕрлĕ пулнине палăртнă.

1918 çулта Ганпа Мейтнер Уранинитра,тата вĕсенчен уйрăм Соддипе Кренстон, протактинин нумай çул пурăнакан изотопне тупнă.

Ячĕ пулни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Унтан актини пулнă май ăна протактини ят панă. (231Pa α-арканупа 227Ac пулать).

Пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Протактини — çутă сăрă металл, уран пекех хытă. 2oК теперетурăра сверхпроводимость пахалăхне кăтартать.

Сывлăшра çиелтен монооксид пленкипе витĕнет. Водордпа 250-300оС çăмăллăн реакцине кĕрет, PaH3 гидрид пулать. Йодпа вĕçекен тĕрлĕ хутăшлă çыхăнусем тăвать.

Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]


Хăшпĕр изотопăсен радиохастар пахалăхĕсем:

Атом виçи Çурма аркану тапхăрĕ Аркану майĕ
224 0,6 çек α
225 2,0 çек α
226 1,8 çек α
227 38,3 мин. α (15%), электронный захват (85%)
228 22 сех. α (2%), электронный захват (98%)
229 1,4 кун α (0,25%), электронный захват (99%)
230 17 кун β- (10%), электронный захват (90%), α (0,003%), β+ (0,03%)
231 32480±260 çул α
232 1,31 кун β-
233 27,4 кун β-
234М (UX2) 1,18 мин. β-
234 (UZ) 6,7 сех. β-
235 23,7 мин. β-
236 12,5 мин. β-
237 10,5 мин (?)/39 мин. β-

Уйăрни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çутçанталăкри уран смолкин каяшĕсенчен 231Pa уйăрма пулать. Унсăр пуçне, 231Pa 230Th изотопне хуллен нейтронсемпе персе тума пулать:

230Th(n,γ)231Th (β--аркану, T1/2 = 25.6 сех) → 231Pa

е 232Th изотопа хăвăрт нейтронсемпе персе

232Th(n, 2n)231Th (β--аркану, T1/2 = 25.6 сех) → 232Pa

233Pa изотопа торирен тăваççĕя:

232Th(n,γ)233Th (β--аркану, T1/2 = 23.5 мин.) → 233Pa

Протактини металлне 1400-1500оС вĕрире PaF4 бари е кальци пе хĕртсе тăваççĕ.

Усă курни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çĕр хуппинче питĕ сайра пулнипе тата питĕ наркăмăшлă пулнипе атом топливине зутăштарнă çĕрте кăна усă кураççĕ. 1 тонна уранта 0,34 г протакини.

Биологи пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Протактинипе ун пĕрлĕшĕвĕсем радиохастар тата наркăмăшлă. Танлаштарсан протактини 250 миллин хут синильный йӳçĕкрен наркăмăшлăрах.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

}

Актиноидсем
Актини | Тори | Протактини | Уран | Нептуни | Плутони | Америци | Кюри | Беркли | Калифорни | Эйнштейни | Ферми | Менделеви | Нобели | Лоуренси