Хром
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Хром / Chromium (Cr) | |
---|---|
Атом номерĕ | 24 |
Ансат япалалăхăн курăмĕ | 200px кăвакрах шурă тĕслĕ хытă метал |
Атом палăрăмĕсем | |
Атом масси (моль масси) |
51,9961 а. е. м. (г/моль) |
Атом радиусĕ | 130 пм |
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
652,4 (6,76) кДж/моль (эВ) |
Электронсен конфигурацийĕ | [Ar] 3d5 4s1 |
Химилле палăрăмсем | |
Ковалентла радиус | 118 пм |
Ион радиусĕ | (+6e)52 (+3e)63 пм |
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
1,66 |
Электрод потенциалĕ | -0.74 |
Оксидлав капашĕсем | 6, 3, 2, 0 |
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
Тачăлăх | 7,18 г/см³ |
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | 23,3[1] Дж/(K·моль) |
Ăшăяраслăх | 93,9 Вт/(м·K) |
Шăрану температури | 2130 K |
Шăраннин пайлавла ăшши | 21 кДж/моль |
Вĕрев температури | 2945 K |
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | 342 кДж/моль |
Моль калăпăшĕ | 7,23 см³/моль |
Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
Решетке тытăмĕ | кубла калăпăшĕпе центрăрланă |
Решетке периочĕ | 2,885 Å |
c/a танлашăнни | — |
Дебай температури | 460 K |
Cr | 24 |
51,9961 | |
[Ar]3d54s1 | |
Хром |
Хром — хими элеменчĕсен таблицин 24-мĕш элеменчĕ, атăм йывăрăшĕ 51,996, синкер-хурçă тĕслĕ металл.
Кун-çулĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1766 çулта Екатеринбург çывăхĕнче минерал тупнă, ăна «çĕпер хĕрлĕ тăхланĕ» ят панă, PbCrO4. Хальхи ячĕ — крокоит. 1797 çулта франци химикĕ Л. Н. Воклен унтан çĕнĕ йывăр шăранакан металла (Воклен ун чухне хром карбидне кăларнă пулмалла) уйăрса кăларнă пулнă.
Этимологи
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Элеменчĕ ятне грек χρῶμα — тĕс, сăрă палăртусенчен илнĕ пулас — хăйĕн сыпăнăвĕсем тĕрлĕ сăрлă пулнирен.
Физикăпа хими пахалăхĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Ирĕклĕхре — çутă кăвак металл кубăллă калăпăш-тĕпĕленнĕ чĕнтĕрлĕ, а = 0,28845 нм. 39 °C температуринче парамагнитлă тăрăмрен антиферромагнитлă (Неель пăнчи) тăрăма куçать.
Сывлăшра тăнăç. 300 °C чух амфотерлă пахалăхсемлĕ симĕс тĕслĕ хром (III) оксидне Cr2O3 хăварса çунать.
Cr2O3 селтĕсемпе шăрантарса хромитсем тăваççĕ:
- Cr2O3 + 2NaOH → 2NaCrO2 + H2O.
Хĕртмен хром(III) оксичĕ çăмăллăн сĕлтĕллĕ тата кислоталлă шĕвексенче арканать:
- Cr2O3 + 6НСl → 2CrСl3 + 3Н2О.
Изотопĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тупăçĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]РФ хромăн тĕп çĕруправĕсем Уралта (Донские тата Сарановское).
Туса кăларни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Хром çутçанталăкра ытларах хромлă тимĕрлĕх пек тĕл пулать Fe(CrO2)2 (тимĕр хромичĕ). Ăна феррохромран электрокăмакасенче кокспа çĕнетсе тăваççĕ:
- FeO•Cr2O3 + 4C → Fe + 2Cr + 4CO↑
Феррохрома легированных хурçă тунă чух усă кураççĕ.
Тап-таса хром тăвас тесе, çакăн пек хутăштарса япаласене çыхăнтараççĕ:
1) тимĕр хромитне натри карбоначĕпе хутăштарса сывлăшра шăрантараççĕ (кальциленнĕ сода):
2) натри хроматне (шывра) ирĕлтереççĕ те ăна йӳçĕелĕ тимĕртен уйăраççĕ;
3) йӳçĕклесе тата хытаркаласа (кристаллизацилесе)хромата дихромата куçараççĕ;
4) таса хром оксидне дихромата кăмракпа çĕнелетсе тăваççĕ:
- ултă валентлă хрома виç валентлине çитиччен шĕвеке куçарса çĕнетесси;
- водородăн ионĕсем хĕлхемленсе газ евĕр водорода тухни;
- ултă валентлă хромлă ионсем хĕлхемленсе металлă хрома тухни;
- Cr2O72− + 14Н+ + 12е− = 2Сr + 7H2O
5) алюминотерми меслечĕпе металлă хром туса кăлараççĕ:
6) электролиз меслечĕпе электролитикăллă хрома хром ангидричĕнчен кӳкĕрт йӳçĕкĕллĕ шывра туса кăлараççĕ. Çакăн чух катодсем çинче 3 ĕç пулăмĕсем иртеççĕ:
Усă курни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Çавăн пекех пăхăр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асăрхатурусем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Мускав: Большая Российская энциклопедия, 1999. — Т. 5. — С. 308.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Хром Webelements çинче
- Хром хими элеменчĕсен вулавăшĕнче 2016 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ.
- Хром çĕруправĕсенче 2011 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.