Хасси
| Хасси/Hassium (Hs) | |
|---|---|
| Атом номерĕ | 108 |
| Ахаль япалалăхăн курăмĕ | |
| Атом палăрăмĕсем | |
| Атом масси (моль масси) |
[269] а. е. м. (г/моль) |
| Атом радиусĕ | пм |
| Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
[Rn]5f146d67s2 кДж/моль (эВ) |
| Электронсен конфигурацийĕ | |
| Химилле палăрăмсем | |
| Ковалентла радиус | пм |
| Ион радиусĕ | пм |
| Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
|
| Электрод потенциалĕ | |
| Оксидлав капашĕсем | |
| Ахаль япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
| Тачăлăх | г/см³ |
| Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | Дж/(K·моль) |
| Ăшăяраслăх | Вт/(м·K) |
| Шăрану температури | K |
| Шăраннин пайлавла ăшши | кДж/моль |
| Вĕрев температури | K |
| Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | кДж/моль |
| Моль калăпăшĕ | см³/моль |
| Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ | |
| Рншетке тытăмĕ | |
| Рншетке периочĕ | n/a Å |
| c/a танлашăнни | |
| Дебай температури | {{{24}}} K |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hs | 108 |
| [269] | |
| [Rn]5f146d67s2 | |
| Хасси | |
Хасси (лат. Hassium), Hs, — 108-мĕш хими элеменчĕ
Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]
108-мĕш элемента тупни çинчен 1970-мĕш çулăн пуçламăшĕнче пĕлтернĕ. В. В. Чердынцев ертсе пыракан экспедици Челекен çурутравĕ патĕнчи молибденит минералĕ çинчи трексене тĕпчесе çутçанталакра 108-мĕш элементăн 267-мĕш изотопне тупнă тесе хăюллăн пĕлтернĕ. Ун çинчен Наука и жизнь» (02/1970), «Атомная энергия» (11/1970,[1]) журналсенче пичетленĕ. 1970-мĕш çулхи çу уйăхĕнче ку хупара В.И.Вернадски ячĕллĕ геохимии тата П.Л.Капица ячĕллĕ физика проблемисен нститутĕнчесенче сӳтсе явнă. Каярах шанчăклăхне çирĕплетмен тесе элемента тупнине туннă [2],[3],[4]. 1984-мĕш çулта Дармштадри йывăр ионсене тĕпчекен центăрта (ним. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) UNILAC хăвăртлатакан çинче (208Pb) хура тăхлана 58Fe) ионсемпе персе 3 265Hs тĕшне синтезланă. Вĕсене α-арканун сăнчăрне тишкерсе шанчăклăн уйăрнă[5].
Вĕсене пăхăнмасăр, çав вăхăтрах Дубнари ОИЯИ институтĕнче çак реакцинех тишкернĕ. Унта 253Es 3 α-аркануне сăнаса 265Hs синтезланă тесе шутланă. [6]. Дубнари меслет 265Hs тĕшшин аркануне сăнама пултарайман пирки ИЮПАКăн ĕс ушкăнĕ 1993-мĕш çулта 108-мĕш элемента уçнинче Дармштадт ушкăнĕн тӳпи тĕп вырăн йышăннине палăртнă. [7].
Ячĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Малтанах, «элемента çутçанталăкра тупсан», ăна сергени (sergenium, Sg) ят панă (ку вăхăтра сиборги ят пулман) ят панă - Аслă пурçăн çулĕ çинчи Серика хула ятĕнчен. Анчах элемента тупнине çирĕплетеймен пирки ку ята урăх аса илмен. Элемента синтезлани ăнăçлă пулнă хыççăн ăна оттогани (ottohahnium, Oh) ят парасшăн пулнă. (Отто Ган — атомсем арканнине уçакан ăсчахсенчен пĕри).
1994-мĕш çулта ИЮПАК хушаматпа кăна элемент ятне парас йăлапа гани (hahnium, Hn)[8] ят сĕннĕ. Анчах 1997-мĕш çулта хăйĕн сĕнÿне пăрахаçласа хасси[9] в честь немецкой земли Гессен (Hassia — латинское название средневекового княжества Гессен, центром которого был Дармштадт)[10] ят çирĕплетнĕ.. Hassia- латинла ĕлĕххи нимĕçсен Гессен кнеçлĕхĕн ячĕ.
Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
| Изотоп | Масса | Çурма аркану тапхăрĕ[11] | Аркану меслечĕ |
|---|---|---|---|
| 264Hs | 264 | ≈0,8 мç | α-аркану 260Sg таран; спонталлă пайлану |
| 265Hs | 265 | 2,0+0,3−0,2 мç | α-аркану 261Sg таран |
| 266Hs | 266 | 2,3+1,3−0,6 мç | α-аркану 262Sg таран |
| 267Hs | 267 | 52+13−8 мс | α-аркану 263Sg таран |
| 269Hs | 269 | 9,7+9,7−3,3 ç | α-аркану 265Sg таран |
| 270Hs | 270 | 3,6+0,8−1,4 ç[11]; ≈22 с[12] |
α-аркану 266Sg таран |
| 275Hs | 275 | 0,15+0,27−0,06 ç | α-аркану 271Sg таран |
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ [1](ĕçлемен каçă)
- ^ http://fr.wikipedia.org/wiki/Serg%C3%A9nium(ĕçлемен каçă)
- ^ [2]
- ^ [3] Архивленĕ 26 Раштав уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ G. Münzenberg et al. The identification of element 108. — Т. 317. — № 2.
- ^ Yu. Ts. Oganessian et al. On the stability of the nuclei of element 108 with A=263–265. — Т. 319. — № 2.
- ^ R. C. Barber et al. {{{пуçелĕк}}}. — Т. 65. — № 8.
- ^ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{пуçелĕк}}}. — Т. 66. — № 12.
- ^ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{пуçелĕк}}}. — Т. 69. — № 12.
- ^ {{{пуçелĕк}}}. — Т. 65. — № 8.
- ^ 1 тата 2 Nudat 2.3
- ^ J. Dvorak et al. Doubly Magic Nucleus 270108Hs162. — Т. 97.
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
|
Хасси Викиампарта? |
|---|
- Apsidium — Хасси
- Хасси Webelements сайтра
- ОИЯИ сайчĕнче элемента синтезлани çинчен Архивленĕ 12 Ҫурла уйӑхӗн 2007 çулта.
- Асамлă хасси-260 нумай пурăнакан изотоп пулнă Архивленĕ 19 Нарӑс уйӑхӗн 2010 çулта.