Хасси

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Хасси/Hassium (Hs)
Атом номерĕ 108
Ахаль япалалăхăн тĕсĕ
Атом пахалăхĕсем
Атом масси
(моль масси)		 [269] а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ пм
Ионизаци хăвачĕ
(пĕрремĕш электрон)		 [Rn]5f146d67s2 кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурацийĕ
Хими пахалăхĕсем
Ковалент радиусĕ пм
Ион радиусĕ пм
Электроçуклăх
(Полинг шучĕпе)
Электрод потенциалĕ
Йӳçĕклев степенĕсем
Ахаль япалалăх термодинамика пахалăхĕсем
Тачăлăхĕ г/см³
Ăшă удель калăпăшĕ Дж/(K·моль)
Теплопроводность Вт/(м·K)
Ирĕлӳ температури K
Ирĕлӳ ăшăлăхĕ кДж/моль
Вĕрев температури K
Пăслав ăшăлăхĕ кДж/моль
Моль калăпăшĕ см³/моль
Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ
Чĕнтĕр тытăмĕ
Чĕнтĕр тапхăрĕ n/a Å
c/a танлашăнни
Дебай температури {{{24}}} K

Элементсен тапхăр системи
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Uut Fl Uup Lv Uus Uuo
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕ металлĕсем Сĕлтĕ çĕр металлĕсем Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем Çурма металсем Сипетлĕ газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем
Hs 108
[269]
[Rn]5f146d67s2
Хасси

Хасси (лат. Hassium), Hs, — 108-мĕш хими элеменчĕ

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

108-мĕш элемента тупни çинчен 1970-мĕш çулăн пуçламăшĕнче пĕлтернĕ. В. В. Чердынцев ертсе пыракан экспедици Челекен çурутравĕ патĕнчи молибденит минералĕ çинчи трексене тĕпчесе çутçанталакра 108-мĕш элементăн 267-мĕш изотопне тупнă тесе хăюллăн пĕлтернĕ. Ун çинчен Наука и жизнь» (02/1970), «Атомная энергия» (11/1970,[1]) журналсенче пичетленĕ. 1970-мĕш çулхи çу уйăхĕнче ку хупара В.И.Вернадски ячĕллĕ геохимии тата П.Л.Капица ячĕллĕ физика проблемисен нститутĕнчесенче сӳтсе явнă. Каярах шанчăклăхне çирĕплетмен тесе элемента тупнине туннă [2], [3], [4]. 1984-мĕш çулта Дармштадри йывăр ионсене тĕпчекен центăрта (ним. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) UNILAC хăвăртлатакан çинче (208Pb) хура тăхлана 58Fe) ионсемпе персе 3 265Hs тĕшне синтезланă. Вĕсене α-арканун сăнчăрне тишкерсе шанчăклăн уйăрнă[5].

Вĕсене пăхăнмасăр, çав вăхăтрах Дубнари ОИЯИ институтĕнче çак реакцинех тишкернĕ. Унта 253Es 3 α-аркануне сăнаса 265Hs синтезланă тесе шутланă. [6]. Дубнари меслет 265Hs тĕшшин аркануне сăнама пултарайман пирки ИЮПАКăн ĕс ушкăнĕ 1993-мĕш çулта 108-мĕш элемента уçнинче Дармштадт ушкăнĕн тӳпи тĕп вырăн йышăннине палăртнă. [7].

Ячĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Малтанах, «элемента çутçанталăкра тупсан», ăна сергени (sergenium, Sg) ят панă (ку вăхăтра сиборги ят пулман) ят панă - Аслă пурçăн çулĕ çинчи Серика хула ятĕнчен. Анчах элемента тупнине çирĕплетеймен пирки ку ята урăх аса илмен. Элемента синтезлани ăнăçлă пулнă хыççăн ăна оттогани (ottohahnium, Oh) ят парасшăн пулнă. (Отто Ган — атомсем арканнине уçакан ăсчахсенчен пĕри).

1994-мĕш çулта ИЮПАК хушаматпа кăна элемент ятне парас йăлапа гани (hahnium, Hn)[8] ят сĕннĕ. Анчах 1997-мĕш çулта хăйĕн сĕнÿне пăрахаçласа хасси[9] в честь немецкой земли Гессен (Hassia — латинское название средневекового княжества Гессен, центром которого был Дармштадт)[10] ят çирĕплетнĕ.. Hassia- латинла ĕлĕкхи нимĕçсен Гессен кнеçлĕхĕн ячĕ.


Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Хасси изотопĕсем
Изотоп Масса Çурма аркану тапхăрĕ[11] Аркану меслечĕ
264Hs 264 ≈0,8 мç α-аркану 260Sg таран;
спонталлă пайлану
265Hs 265 2,0+0,3−0,2 мç α-аркану 261Sg таран
266Hs 266 2,3+1,3−0,6 мç α-аркану 262Sg таран
267Hs 267 52+13−8 мс α-аркану 263Sg таран
269Hs 269 9,7+9,7−3,3 ç α-аркану 265Sg таран
270Hs 270 3,6+0,8−1,4 ç[11];
≈22 с[12]		 α-аркану 266Sg таран
275Hs 275 0,15+0,27−0,06 ç α-аркану 271Sg таран

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ [1]
  2. ^ http://fr.wikipedia.org/wiki/Serg%C3%A9nium
  3. ^ [2]
  4. ^ [3]
  5. ^ G. Münzenberg et al. The identification of element 108. — Т. 317. — № 2.
  6. ^ Yu. Ts. Oganessian et al. On the stability of the nuclei of element 108 with A=263–265. — Т. 319. — № 2.
  7. ^ R. C. Barber et al. {{{пуçелĕк}}}. — Т. 65. — № 8.
  8. ^ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{пуçелĕк}}}. — Т. 66. — № 12.
  9. ^ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{пуçелĕк}}}. — Т. 69. — № 12.
  10. ^ {{{пуçелĕк}}}. — Т. 65. — № 8.
  11. ^ 1 тата 2 Nudat 2.3
  12. ^ J. Dvorak et al. Doubly Magic Nucleus 270108Hs162. — Т. 97.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Commons-logo.svg Хасси Викиампарта?
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/w/index.php?title=Хасси&oldid=528248»