Чĕркĕмĕл

Чĕркĕмĕл / Hydrargyrum (Hg)
Атом номерĕ	80
Ахаль япалалăхăн тĕсĕ	Ӳкерчĕк:РТУТЬ.jpg шурă-кĕмĕл тĕслĕ йывăр шĕвек метал
Атом пахалăхĕсем
Атом масси (моль масси)	200,59 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	157 пм
Ионизаци хăвачĕ (пĕрремĕш электрон)	1 006,0 (10,43) кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурацийĕ	[Xe] 4f¹⁴ 5d¹⁰ 6s²
Хими пахалăхĕсем
Ковалент радиусĕ	149 пм
Ион радиусĕ	(+2e) 110 (+1e) 127 пм
Электроçуклăх (Полинг шучĕпе)	2,00
Электрод потенциалĕ	Hg←Hg²⁺ 0,854 В
Йӳçĕклев степенĕсем	+2, +1
Ахаль япалалăх термодинамика пахалăхĕсем
Тачăлăхĕ	13,546 (@ +20 °C) г/см³
Ăшă удель калăпăшĕ	27,98^[1] Дж/(K ·моль)
Теплопроводность	8,3 Вт/(м ·K)
Ирĕлӳ температури	234,28 K
Ирĕлӳ ăшăлăхĕ	2,295 кДж/моль
Вĕрев температури	629,73 K
Пăслав ăшăлăхĕ	58,5 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	14,8 см³/моль
Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ
Чĕнтĕр тытăмĕ	ромбоэдăрла
Чĕнтĕр тапхăрĕ	2,990 Å
c/a танлашăнни	n/a
Дебай температури	100,00 K

Чĕркĕмĕл (лат. hydrargyrum, выр. ртуть) — элементсен периодикăллă системин II ушкăнăн хушма ушкăн айĕн хими элеменчĕ, атăм нумерĕ 80, атăм йывăрăшĕ (масси) 200,59, символĕ Hg.

Авалтанах ку элемента чăвашсем чĕркĕмĕл тенĕ. Тĕслĕхрен, «Хĕр кăмăлĕ — чĕркĕмĕл» каларăшра тĕл пулма пулать.

Тупăшлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Раççейре 23 чĕркĕмĕлĕн çĕруправĕсене палăртнă, промăçлă янтă пуррисем 15,6 пин тоннă (2002).

Чĕркĕмĕл — пӳлĕмри температурăра пĕртен пĕр шĕвек металлĕ. Чĕркĕмĕлĕн магнетисăм пахалăвĕсем çук.

Тĕп статья: Чĕркĕмĕл изотопĕсем

Чĕркĕмĕл — сахал хастар металл.

300 °C çити вĕретсен чĕркĕмĕл йӳçлĕкпе хутăшса пĕрлешет:

2Hg + O₂ → 2HgO

^ Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т.. — Мускав: Советская энциклопедия, 1995. — Т. 4. — 20 000 экз. — ISBN 5—85270—039—8