Иод
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сĕлтĕ металлĕсем | Сĕлтĕ çĕр металлĕсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Çăмăл металсем | Çурри металсем | Сипетлĕ газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Иод / Iodum (I) | |
---|---|
Атом номерĕ | 53 |
Ахаль япалалăхăн тĕсĕ | ![]() |
Атом пахалăхĕсем | |
Атом масси (моль масси) |
126,90447 а. е. м. (г/моль) |
Атом радиусĕ | n/a пм |
Ионизаци хăвачĕ (пĕрремĕш электрон) |
1 008,3 (10,45) кДж/моль (эВ) |
Электрон конфигурацийĕ | [Kr] 4d10 5s2 5p5 |
Хими пахалăхĕсем | |
Ковалент радиусĕ | 133 пм |
Ион радиусĕ | (+7e) 50 (-1e) 220 пм |
Электроçуклăх (Полинг шучĕпе) |
2,66 |
Электрод потенциалĕ | 0 |
Йӳçĕклев степенĕсем | 7, 5, 3, 1, -1 |
Ахаль япалалăх термодинамика пахалăхĕсем | |
Тачăлăхĕ | 4,93 г/см³ |
Ăшă удель калăпăшĕ | 54,44[1] Дж/(K·моль) |
Теплопроводность | (0,45) Вт/(м·K) |
Ирĕлӳ температури | 386,7 K |
Ирĕлӳ ăшăлăхĕ | 15,52 (I-I) кДж/моль |
Вĕрев температури | 457,5 K |
Пăслав ăшăлăхĕ | 41,95 (I-I) кДж/моль |
Моль калăпăшĕ | 25,7 см³/моль |
Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ | |
Чĕнтĕр тытăмĕ | орторомбла |
Чĕнтĕр тапхăрĕ | 7,720 Å |
c/a танлашăнни | n/a |
Дебай температури | n/a K |
I | 53 |
126,90447 | |
5s25p5 | |
Иод |
Иод, йод (çĕнĕлат. iodum ав.гр. ἰοειδής, iodes — хĕрлĕ-кăвак) — Элементсен периодикăллă системин 53-мĕш элеменчĕ.
Медицинăра, биологире çак япалана ахаль йод (тĕслĕх: «йод шывĕн шĕвекĕ») теççĕ, Менделеев таблицинче тата хими литературинче иод палăртупа усă кураççĕ.
Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]
J симвăла I çине анчахрах, XX ĕмĕрĕн 50-мĕш çулĕсенче , куçарнă.
Çутçанталăкра тупăнни[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çутçанталăкра ирĕклĕн те тĕл пулать, минерал, анчах та тупни сайра пулать, —Везувийĕн, Вулкано (Итали) термăллă çăлкуçсенче, тĕслĕхрен. Çуçăнталăкри иодидсен янтă пуррисем 15 млн тоннă, вĕсенчен 99 % Чилипе Японире. Халĕ çак çĕршывсенче питĕ иода нумай тупăçлаççĕ, тĕслĕхрен, чили Atacama Minerals компани çул тăршшипе 720 тоннă иода кăларать.
Физика пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Чи пĕлтерĕшлисем 125I тата 131I. Вĕсем атом бомби сирпĕтсен тата атомла реактор ĕçленĕ чухне нумай пулаççĕ. Тата куизотопсене медицинăра анлă усă кураççĕ.
Хими пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Аккумуляторсене хатĕрлени[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Лити-иод электромобиль аккумуляторĕнче пурлă авăрланă электродра (йӳçтерекен) иода ĕçе кĕртеççĕ.
Лазерлă термотĕшĕллĕ синтез[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хăш иод-органика хутăшĕсене иодăн пăлханчăк атăмĕсемçинче ĕçлекен çав тери хăват газ лазерĕсенче усă кураççĕ.
Радиоэлектронла промăçлăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Юлашки çулсенче иода шĕвек кристаллă дисплейсене тунă чух чылай ĕçе кĕртеççĕ.
Иодпа усă курни[тӳрлет | кодне тӳрлет]
2005 çулта тĕнчере 25,5 пин тоннă усă курнă.
Асăрхатарусем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) . — Советская энциклопедия. — Т. 2. — 100 000 экз.