Иод

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Иод / Iodum (I)
Атом номерĕ 53
Ансат япалалăхăн курăмĕ Иод
Атом палăрăмĕсем
Атом масси
(моль масси)
126,90447 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ n/a пм
Ионизаци энергийĕ
(пĕрремĕш электрон)
1 008,3 (10,45) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ [Kr] 4d10 5s2 5p5
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус 133 пм
Ион радиусĕ (+7e) 50 (-1e) 220 пм
Электронегативлăх
(Полинг шучĕпе)
2,66
Электрод потенциалĕ 0
Оксидлав капашĕсем 7, 5, 3, 1, -1
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх 4,93 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш 54,44[1] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх (0,45) Вт/(м·K)
Шăрану температури 386,7 K
Шăраннин пайлавла ăшши 15,52 (I-I) кДж/моль
Вĕрев температури 457,5 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ 41,95 (I-I) кДж/моль
Моль калăпăшĕ 25,7 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ орторомбла
Решетке периочĕ 7,720 Å
c/a танлашăнни n/a
Дебай температури n/a K


I 53
126,90447
5s25p5
Иод

Иод, йод (çĕнĕлат. iodum ав.гр. ἰοειδής, iodes — хĕрлĕ-кăвак) — Элементсен периодикăллă системин 53-мĕш элеменчĕ.

Медицинăра, биологире çак япалана ахаль йод (тĕслĕх: «йод шывĕн шĕвекĕ») теççĕ, Менделеев таблицинче тата хими литературинче иод палăртупа усă кураççĕ.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

J симвăла I çине анчахрах, XX ĕмĕрĕн 50-мĕш çулĕсенче , куçарнă.

Çутçанталăкра тупăнни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çутçанталăкра ирĕклĕн те тĕл пулать, минерал, анчах та тупни сайра пулать, —Везувийĕн, Вулкано (Итали) термăллă çăлкуçсенче, тĕслĕхрен. Çуçăнталăкри иодидсен янтă пуррисем 15 млн тоннă, вĕсенчен 99 % Чилипе Японире. Халĕ çак çĕршывсенче питĕ иода нумай тупăçлаççĕ, тĕслĕхрен, чили Atacama Minerals компани çул тăршшипе 720 тоннă иода кăларать.

Физика пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Пăсĕ хĕрлĕ-кăвак тĕсĕллĕ.

Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: иод изотопĕсем

Чи пĕлтерĕшлисем 125I тата 131I. Вĕсем атом бомби сирпĕтсен тата атомла реактор ĕçленĕ чухне нумай пулаççĕ. Тата куизотопсене медицинăра анлă усă кураççĕ.

Хими пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Аккумуляторсене хатĕрлени[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Лити-иод электромобиль аккумуляторĕнче пурлă авăрланă электродра (йӳçтерекен) иода ĕçе кĕртеççĕ.

Лазерлă термотĕшĕллĕ синтез[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хăш иод-органика хутăшĕсене иодăн пăлханчăк атăмĕсемçинче ĕçлекен çав тери хăват газ лазерĕсенче усă кураççĕ.

Радиоэлектронла промăçлăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юлашки çулсенче иода шĕвек кристаллă дисплейсене тунă чух чылай ĕçе кĕртеççĕ.

Иодпа усă курни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2005 çулта тĕнчере 25,5 пин тоннă усă курнă.

Асăрхатарусем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) . — Советская энциклопедия. — Т. 2. — 100 000 экз.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]