Сӳрĕк газсем

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Ырă ăратлă газ (çавăн пекех ине́ртлă е сайра га́з) — пĕр пек палăрăмсемлĕ химилле элементсен ушкăнĕ: нормаллĕ малсăлтавсенче вĕсем тĕссĕр, шăршăсăр, тута-масасăр тата химилле питĕ пĕчĕк реактивлăхлă пĕр атомлă газ пулса тăраççĕ. Инертлă газсен шутне çаксем кĕреççĕ: гелий (He), неон (Ne), аргон (Ar), криптон (Kr), ксенон (Xe) тата радиоактивлă радон (Rn). Çавăн пекех нумаях пулмасть уçнă оганесон (Og) та кĕме тивĕçлĕ, начах та унăн химилле палăрăмĕсене тĕпчеменпе пĕрех, вĕсем астат (At) тата теллур (Te) йышши металлоидсенни пекрех пулма пултарать тесе шутлаççĕ.

Сӳрĕк е пархатарлă газсем — VIII ушкăнăн тĕп пайĕн хими элеменчĕ, вĕсен s- тата p- пĕлĕтлĕхĕсем туп-тулли.

Вĕсен шутĕнче:

• Гели
• Неон
• Аргон
• Криптон
• Ксенон
• Радон

Палăрăмсем

Сӳрĕк газсен хими хастарлăхĕ çав тери начар (ячĕ çавăнпа çапла). Апла пулсан та, вĕсем пурĕ те, гелисĕр пуçне, хутăшăнма пултараççĕ (сăмахран, фторпа).

Сӳрĕк газсен тĕсĕ-шăрши çук. Пĕчĕк шучĕпе вĕсемсы лăшра та, хăш ту тăприсенче тĕл пулаççĕ. Сӳрĕк газсем наркăмăшлă мар. Çапах та çын сӳрĕк çеç атмосферăра йӳçлĕк çуккине пула пурăнма пултараймасть. Аргонлă сывлăшра çын вилнисем те пур . Радиоактивлă радонпа сывлани рак амакне пуçарса ярать.

Каçăсем

• Сӳрĕк газсем 2008 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.

Литература

• Беннетт, Питер; Эллиотт, Дэвид. The Physiology and Medicine of Diving (неопр.). — SPCK Publishing, 1998. — ISBN 0-7020-2410-4.
• Bobrow Test Preparation Services. CliffsAP Chemistry (неопр.). — CliffsNotes (англ.)рус., 2007. — ISBN 0-470-13500-X.
• Гринвуд, Н. Н.; Ёрншо, A. Chemistry of the Elements (неопр.). — 2nd. — Oxford:Butterworth-Heinemann, 1997. — ISBN 0-7506-3365-4.
• Хардинг, Чарли Дж.; Джейнс, Роб. Elements of the P Block (неопр.). — Royal Society of Chemistry, 2002. — ISBN 0-85404-690-9.
• Холловэй, Джон. Noble-Gas Chemistry (неопр.). — Лондон: Methuen Publishing (англ.)рус., 1968. — ISBN 0-412-21100-9.
• Менделеев, Дмитрий (англ.)рус.. Основы Химии (неопр.). — 7-е.
• Оджима, Минору; Подосек, Франк. Noble Gas Geochemistry (неопр.). — Cambridge University Press, 2002. — ISBN 0-521-80366-7.
• Вайнхольд, Ф.; Лэндис, C. Valency and bonding (неопр.). — Cambridge University Press, 2005. — ISBN 0-521-83128-8.
• Скерри, Эрик. The Periodic Table, Its Story and Its Significance (англ.). — Oxford University Press, 2007. — ISBN 0-19-530573-6.

Элементсен периодла тытăмĕ

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr