Ксенон
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ксенон / Xenon (Xe) | |
|---|---|
| Атом номерĕ | 54 |
| Ансат япалалăхăн курăмĕ | Тĕссĕр, тутăсăр тата шăрсăр пархатарлă газ |
| Атом палăрăмĕсем | |
| Атом масси (моль масси) |
131,29 а. е. м. (г/моль) |
| Атом радиусĕ | ? (108)[1] пм |
| Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
1 170,0 (12,13) кДж/моль (эВ) |
| Электронсен конфигурацийĕ | [Kr] 4d10 5s2 5p6 |
| Химилле палăрăмсем | |
| Ковалентла радиус | 140[1] пм |
| Ион радиусĕ | 190[1] пм |
| Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
2,6 |
| Электрод потенциалĕ | 0 |
| Оксидлав капашĕсем | 0, +1, +2, +4, +6, +8 |
| Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
| Тачăлăх | 3,52 (при −109 °C) г/см³ |
| Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | 20,79[2] Дж/(K·моль) |
| Ăшăяраслăх | 0,0057 Вт/(м·K) |
| Шăрану температури | 161,3 K |
| Шăраннин пайлавла ăшши | 2,27 кДж/моль |
| Вĕрев температури | 166,1 K |
| Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | 12,65 кДж/моль |
| Моль калăпăшĕ | 42,9 см³/моль |
| Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
| Решетке тытăмĕ | кубла енĕпе центьăрланă |
| Решетке периочĕ | 6,200 Å |
| c/a танлашăнни | — |
| Дебай температури | n/a K |
| Xe | 54 |
| 131,29 | |
| 5s²5p6 | |
| Ксенон | |
Тĕпчесе уçнин историйĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Элемента 1898 çулта акăлчан тĕпчевçисем — У. Рамзай тата М. Треверс криптон çумĕнчи пĕчĕк хутăш тесе (грек чĕлхипе ксенос - ют).
Тупăçлани
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Ксенона металлурги завочĕсенче ксенон-криптон концентратне пуçтарса, ректификацилесе тупăçлаççĕ.
Усă курни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Хаклă пулин те, ксенона улăштарма май çук:
- Ксенона хĕртмелли лампăна, хăват газоразряд тата импульс çутăн (лампăсен колбинчи газ атомĕн пысăк йывăрăшĕ вольфрам хĕртмелли çип çийĕнчен тарма чарать) çуткуçĕсене тултараççĕ.
- Радиохастар изотопĕсемпе (127Xe, 133Xe, 137Xe, тата ыттисем) применяют в качестве источников излучения в радиографие и медицинăра диагностика енĕпе, вакуумлă хатĕрсене сывлăш кĕмест-и тесе тĕрĕслеççĕ.
- Ксенонăн фторичĕсемпе металсене сӳрĕклетес (пассиваци) тĕллевĕпе усă кураççĕ
Хими пахалăхĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]«Сӳрĕк газсенчен» çак газа пĕрремĕш хими элеменчĕсемпе çыхăнтарнă.
Изотопĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Физиологиллĕ ĕçĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Ксенон газĕ сиенсĕр, анчах та наркоза кĕртме пултарать, ытлашши концентрациллĕ чух (80 % ытла) сывлăш çитмесĕр пăвăну (асфикси) пулать.
- Ксенон фторичĕсем наркăмăшлă, сывлăшри ПДК — 0,05 мг/м³.
Асăрхатарусем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ 1, 2 тата 3 Size of xenon in several environments (акăлч.). www.webelements.com. Тĕрĕсленĕ 6 Ҫурла уйӑхӗн 2009.
- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) . — Советская энциклопедия. — Т. 2. — 100 000 экз.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Ксенон Webelements çинче
- Ксенон Хими элеменчĕсен халăх валли вулавăшĕнче 2018 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
- Ксенон — анестетик тата сиплĕх япали
- Ксенон автомобиль индустринче(ĕçлемен каçă)
Ксенонăн геохимийĕ
- АНОМАЛЬНЫЙ КСЕНОН ЗЕМЛИ(ĕçлемен каçă)