Тĕмен облаçĕ

	Тĕмен облаçĕ; Тюменьская область;
Тĕмен облаҫӗн Ялавӗ	Тĕмен облаҫӗн гербӗ
Тĕп хули	Тĕмен
Лаптăкĕ; - Пĕтĕмпе; - шыв пайĕн %.	24 (3) ; 160 122 км²;
Халăх йышĕ; - Пĕтĕмпе; - Йышлăх	29 (9); 1 537 416 çын патнелле (2023); 2,63 çын çын/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Урал федераци тăрăхĕ
Экономика регионĕ	Анăç-Çĕпĕр экономика районĕ
Регион номерĕ	72
Патшалăх чĕлхисем	Вырăс чĕлхи
Губернатор	Моор Александр Викторович
Вице-губернатор	Ольга Александровна Кузнечевских
Облаç думин председателĕ	Фуат Ганеевич Сайфитдинов
Гимн	Тĕмен облаçĕн гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ MSK+2 (UTC+5)

Тĕмен облаçĕ (выр. Тюменьская область) — Раççей Федерацин субъекчĕ, 1944 çулхи çурлан 14-мĕшĕнче никĕсленĕ. Тĕп хули — Тĕмен.

Географи

Тĕмен облаçĕн лаптăкĕ 1,4 млн çх² ытла, ку тĕлĕшĕпе вăл Раççейре 3-мĕш вырăн йышăнать.

Тĕмен облаçĕн чиккисем

Çурçĕр-анăç — Архангельск облаçĕ, Ненец автономиллĕ тăрăхĕ
Анăç — Коми
Кăнтăр-анăç — Свердловск облаçĕ, Курган облаçĕ
Кăнтăр — Казахстан (Çурçĕр Казахстан облаçĕ)
Кăнтăр-тухăç — Омск облаçĕ, Томск облаçĕ
Тухăç — Красноярск Ен

Халăх йышĕ

Халăх шучĕпе Раççейре 11-мĕш вырăнта. 2006 çулта облаçре 3323,3 пин çын пурăннă. Халăх йышлăхĕ 2,3 çын/çм². Хулара 78,6 % халăх пурăнать.

№		Халăх йышĕ, çын (2010)^[3]	% пурне терен	% темĕн халăха çырнă
	пĕтĕмпе	3 395 755	100,00 %
1	Вырăссем	2 352 063	69,26 %	73,32 %
2	Тутарсем	239 995	7,07 %	7,48 %
3	Украинсем	157 296	4,63 %	4,90 %
4	Пушкăртсем	46 405	1,37 %	1,45 %
5	Азербайджансем	43 610	1,28 %	1,36 %
6	Ненецсем	31 621	0,93 %	0,99 %
7	Хантăсем	29 277	0,86 %	0,91 %
8	Чăвашсем	25 690	0,76 %	0,80 %
9	Белоруссем	25 648	0,76 %	0,80 %
10	Нимĕçсем	20 723	0,61 %	0,65 %
11	Казахсем	19 146	0,56 %	0,60 %
12	Уйгурсем	18 668	0,55 %	0,58 %
13	Лезгинсем	16 247	0,48 %	0,51 %
14	Молдавансем	15 806	0,47 %	0,49 %
15	Эрменсем	15 542	0,46 %	0,48 %
16	Узбексем	14 743	0,43 %	0,46 %
17	Таджиксем	14 328	0,42 %	0,45 %
18	Мансисем	11 614	0,34 %	0,36 %
19	Марисем	11 042	0,33 %	0,34 %
20	Чеченсем	10 502	0,31 %	0,33 %
	ыттисем	87 986	2,59 %	2,74 %
	халăха çырнă	3 207 952	94,47 %
	халăха çырмарĕ	187 803	5,53 %

Истори

Тĕмен чăвашĕсем

Тĕп статья: Тĕмен облаçĕнчи чăваш ялĕсем

Тĕмен облаçĕнче 31 пин чăваш пурăнать. Кунта чăвашсен «Тăван» ассоциацийĕ общество пĕрлĕхĕ хастар ĕçлет. Вăл 1991 çулта чăмăртаннă.

Тĕмен тăрăхĕнче хальхи вăхăтра фольклор ушкăнĕсен шучĕ 20 яхăн. Вĕсенчен уйрăмах паллисем - Анат Тавтăри “Йăмра”, Канашри “Тантăш”, Тĕменри “Тăван”, Колесниково ялĕнчи “Чечек”...

Администрациллĕ-территориллĕ пайлану

Тĕмен облаçĕнче Хантă-Манси автономиллĕ тăрăхĕ — Югра та Ямал-Ненец автономиллĕ тăрăхĕ кĕреççĕ (тата вĕсем уйрăм Рф субъекчĕсем пекех). Анчах вĕсенчен Тĕмен облаçĕн тытăмĕнче 22 район тата 5 хула.

Хуласем

Районсем

Асăрхавсем

^ ХМАТпе и ЯНАТпе — 1 464 173 км²
^ 3 851 234 — ХМАТпе и ЯНАТпе
^ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей.

Литература

Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII—XX вв.). — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2003. — 304 с. — ISBN 5-87591-025-9.
Большая Тюменская энциклопедия. Т. 1-3. — Тюмень, 2004.
Государственно-конфессиональные отношения и религиозные объединения в Тюменской области: Справочник / Под. ред. В. П. Клюевой. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Печатный дом «Тюмень», 2009. — 304 с. — ISBN 978-5-903741-02-1.
Очерки истории Тюменской области. — Тюмень, 1994. 272 с.
+Баянов Е.
−{{{2}}} Птицы Тюменской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2016. — 66 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-901434-27-7.

Каçăсем

Тĕмен облаçĕн административлă официаллă сайчĕ 2006 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
Тĕмен облаçĕн Думи 2006 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
Тĕмен облаçĕ 2008 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.
Тĕменĕн Пысăк Энциклопедийĕ 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
Чăваш наци культура автономийĕ «Перлелĕх»(ĕçлемен каçă)
Тӗмен кӗпӗрнаттӑрӗ чӑвашла ташланӑ
Тӗменти Акатуя каяссишӗн икӗ кун ҫӗрулми сутнӑ

[1] ХМАТпе и ЯНАТпе — 1 464 173 км²

[2] 3 851 234 — ХМАТпе и ЯНАТпе

[3] Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей.

[1]

[2]

[3]

п • с • т Чăвашсем
Культура	Литература • Мусăк • Ӳнер • Кинематограф • Тетел • Кухня • Театр • Архитектура • Ятсем

Кун-çул	Аслă Пăлхар • Атăлçи Пăлхар • Ылтăн Урта • Хусан ханлăхĕ • Мускав патшалăхĕ • Раççей Империйĕ • ССРП • РФ

Тĕне тытни (алфавитпа)	Атеизм • Православи • Ислам • Чăваш тĕнĕ • Халаплăх

Вырнаçу	Чăваш Ен • Тутарстан • Пушкăртстан • Чĕмпĕр облаçĕ • Самар облаçĕ • Чăваш диаспори

Тĕрлĕрен	Анатри чăвашсем • Анат енчи чăвашсем • Вирьял чӑвашсем • Паллă чăвашсем

п • с • т Раççейĕн федераци тытăмлăхĕ
Республикăсем	Адыгей • Алтай • Буряти • Дагестан • ДХР¹ • Ингушети • Кабарда-Балкари • Калмыки • Карачай-Черкеси • Карели • Коми • Крым¹ • ЛХР¹ • Мари Эл • Мордови • Пушкăртстан • Саха • Çурçĕр Осети • Тутарстан • Тыва • Удмурти • Хакаси • Чăваш Ен • Чечня

Енсем	Алтай • Байкал Лешьен • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Перĕм • Ставрополь • Тинĕсçум • Хабаровск

Облаçсем	Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Ăренпур • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Запорожье¹ • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Кострома • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мускав • Новгород • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Çĕн Çĕпĕр • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тула • Тĕмен • Херсон¹ • Челепи • Чĕмпĕр • Чулхула • Ярославль

Федераци шайĕнчи хуласем	Мускав • Санкт-Петербург • Севастополь¹

Автономиллĕ облаç	Еврей

Автономиллĕ тăрăхсем	Ненец² • Хантă-Манси³ • Чукотка • Ямал-Ненец³
¹ Тĕнчери йышăннă Украинăн территорисенчи • ² Архангельск облаçне кĕрет • ³ Тĕмен облаçне кĕрет