Тĕмен облаçĕ
| |||||
Тĕп хули | Тĕмен | ||||
---|---|---|---|---|---|
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
24 (3) | ||||
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
29 (9) | ||||
Федераци тăрăхĕ | Урал федераци тăрăхĕ | ||||
Экономика регионĕ | Анăç-Çĕпĕр экономика районĕ | ||||
Регион номерĕ | 72 | ||||
Патшалăх чĕлхисем | Вырăс чĕлхи | ||||
Губернатор | Моор Александр Викторович | ||||
Вице-губернатор | Ольга Александровна Кузнечевских | ||||
Облаç думин председателĕ | Фуат Ганеевич Сайфитдинов | ||||
Гимн | Тĕмен облаçĕн гимнĕ | ||||
Вăхăт тăрăхĕ | ГВ MSK+2 (UTC+5) |
Тĕмен облаçĕ (выр. Тюменьская область) — Раççей Федерацин субъекчĕ, 1944 çулхи çурлан 14-мĕшĕнче никĕсленĕ. Тĕп хули — Тĕмен.
Географи
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Тĕмен облаçĕн лаптăкĕ 1,4 млн çх² ытла, ку тĕлĕшĕпе вăл Раççейре 3-мĕш вырăн йышăнать.
- Тĕмен облаçĕн чиккисем
- Çурçĕр-анăç — Архангельск облаçĕ, Ненец автономиллĕ тăрăхĕ
- Анăç — Коми
- Кăнтăр-анăç — Свердловск облаçĕ, Курган облаçĕ
- Кăнтăр — Казахстан (Çурçĕр Казахстан облаçĕ)
- Кăнтăр-тухăç — Омск облаçĕ, Томск облаçĕ
- Тухăç — Красноярск Ен
Халăх йышĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Халăх шучĕпе Раççейре 11-мĕш вырăнта. 2006 çулта облаçре 3323,3 пин çын пурăннă. Халăх йышлăхĕ 2,3 çын/çм². Хулара 78,6 % халăх пурăнать.
№ | Халăх йышĕ, çын (2010)[3] |
% пурне терен |
% темĕн халăха çырнă | |
---|---|---|---|---|
пĕтĕмпе | 3 395 755 | 100,00 % | ||
1 | Вырăссем | 2 352 063 | 69,26 % | 73,32 % |
2 | Тутарсем | 239 995 | 7,07 % | 7,48 % |
3 | Украинсем | 157 296 | 4,63 % | 4,90 % |
4 | Пушкăртсем | 46 405 | 1,37 % | 1,45 % |
5 | Азербайджансем | 43 610 | 1,28 % | 1,36 % |
6 | Ненецсем | 31 621 | 0,93 % | 0,99 % |
7 | Хантăсем | 29 277 | 0,86 % | 0,91 % |
8 | Чăвашсем | 25 690 | 0,76 % | 0,80 % |
9 | Белоруссем | 25 648 | 0,76 % | 0,80 % |
10 | Нимĕçсем | 20 723 | 0,61 % | 0,65 % |
11 | Казахсем | 19 146 | 0,56 % | 0,60 % |
12 | Уйгурсем | 18 668 | 0,55 % | 0,58 % |
13 | Лезгинсем | 16 247 | 0,48 % | 0,51 % |
14 | Молдавансем | 15 806 | 0,47 % | 0,49 % |
15 | Эрменсем | 15 542 | 0,46 % | 0,48 % |
16 | Узбексем | 14 743 | 0,43 % | 0,46 % |
17 | Таджиксем | 14 328 | 0,42 % | 0,45 % |
18 | Мансисем | 11 614 | 0,34 % | 0,36 % |
19 | Марисем | 11 042 | 0,33 % | 0,34 % |
20 | Чеченсем | 10 502 | 0,31 % | 0,33 % |
ыттисем | 87 986 | 2,59 % | 2,74 % | |
халăха çырнă | 3 207 952 | 94,47 % | ||
халăха çырмарĕ | 187 803 | 5,53 % |
Истори
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Тĕмен чăвашĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Чăвашсем |
|
---|---|
Культура | |
Кун-çул |
Аслă Пăлхар • Атăлçи Пăлхар • Ылтăн Урта • Хусан ханлăхĕ • Мускав патшалăхĕ • Раççей Империйĕ • ССРП • РФ |
Тĕне тытни (алфавитпа) | |
Вырнаçу | |
Тĕрлĕрен |
Тĕмен облаçĕнче 31 пин чăваш пурăнать. Кунта чăвашсен «Тăван» ассоциацийĕ общество пĕрлĕхĕ хастар ĕçлет. Вăл 1991 çулта чăмăртаннă.
Тĕмен тăрăхĕнче хальхи вăхăтра фольклор ушкăнĕсен шучĕ 20 яхăн. Вĕсенчен уйрăмах паллисем - Анат Тавтăри “Йăмра”, Канашри “Тантăш”, Тĕменри “Тăван”, Колесниково ялĕнчи “Чечек”...
Администрациллĕ-территориллĕ пайлану
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Тĕмен облаçĕнче Хантă-Манси автономиллĕ тăрăхĕ — Югра та Ямал-Ненец автономиллĕ тăрăхĕ кĕреççĕ (тата вĕсем уйрăм Рф субъекчĕсем пекех). Анчах вĕсенчен Тĕмен облаçĕн тытăмĕнче 22 район тата 5 хула.
- Хуласем
- Районсем
- Абат районĕ
- Армизон районĕ
- Аромаш районĕ
- Бердюжа районĕ
- Вагай районĕ
- Викулово районĕ
- Голышман районĕ
- Заводоуковски районĕ
- Исет районĕ
- Ишим районĕ
- Хусан районĕ
- Анат Тавда районĕ
- Омут районĕ
- Сладковски районĕ
- Сорокински районĕ
- Тобол районĕ
- Тĕмен районĕ
- Уват районĕ
- Упор районĕ
- Юрга районĕ
- Ялуторовски районĕ
- Ярковски
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Литература
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII—XX вв.). — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2003. — 304 с. — ISBN 5-87591-025-9.
- Большая Тюменская энциклопедия. Т. 1-3. — Тюмень, 2004.
- Государственно-конфессиональные отношения и религиозные объединения в Тюменской области: Справочник / Под. ред. В. П. Клюевой. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Печатный дом «Тюмень», 2009. — 304 с. — ISBN 978-5-903741-02-1.
- Очерки истории Тюменской области. — Тюмень, 1994. 272 с.
- +Баянов Е.
−{{{2}}} Птицы Тюменской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2016. — 66 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-901434-27-7.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Тĕмен облаçĕн административлă официаллă сайчĕ 2006 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
- Тĕмен облаçĕн Думи 2006 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
- Тĕмен облаçĕ 2008 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.
- Тĕменĕн Пысăк Энциклопедийĕ 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
- Чăваш наци культура автономийĕ «Перлелĕх»(ĕçлемен каçă)
- Тӗмен кӗпӗрнаттӑрӗ чӑвашла ташланӑ
- Тӗменти Акатуя каяссишӗн икӗ кун ҫӗрулми сутнӑ
Тĕмен облаçĕ |
|||
---|---|---|---|
Администраци центрĕ: Тĕмен Районĕсем: Абат •
Армизон •
Аромаш •
Бердюжа •
Вагай •
Викулово •
Голышман •
Заводоуковски •
Исет •
Ишим •
Хусан •
Анат Тавда •
Омут •
Сладковски •
Сорокински •
Тобол •
Тĕмен •
Уват •
Упор •
Юрга •
Ялуторовски •
Ярковски Статьясем: Географи | Гербĕ | Гимнĕ | Историйĕ | Халăхĕ | Администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ | Ялавĕ |
РФ Урал федераци тăрăхĕ |
|
---|---|
|
Раççейĕн федераци тытăмлăхĕ |
||
---|---|---|
Республикăсем | ||
Енсем |
Алтай • Байкал Лешьен • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Перĕм • Ставрополь • Тинĕсçум • Хабаровск | |
Облаçсем |
Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Ăренпур • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Запорожье1 • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Кострома • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мускав • Новгород • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Çĕн Çĕпĕр • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тула • Тĕмен • Херсон1 • Челепи • Чĕмпĕр • Чулхула • Ярославль | |
Федераци шайĕнчи хуласем | ||
Автономиллĕ облаç | ||
Автономиллĕ тăрăхсем | ||
1 Тĕнчери йышăннă Украинăн территорисенчи • 2 Архангельск облаçне кĕрет • 3 Тĕмен облаçне кĕрет |